Transcript Anthony DevrienDt ivo hADermAnn JAn vAn Duffel BernArD

centre for fine arts
brussels
music
Anthony Devriendt
Ivo Hadermann
Jan Van Duffel
Bernard Wasnaire
12 FEB. ’17
bozar sundays
Grande Salle Henry Le Bœuf ·
Grote Zaal Henry Le Bœuf
Palais des Beaux-Arts
Bruxelles
Paleis voor Schone Kunsten
Brussel
Section de cor de l’ONB ·
hoornsectie van het NOB
Guillaume de Machaut
1300-1377
Agnus Dei, extr. · uit Messe de Notre Dame (ca. 1363)
Giovanni Gabrieli
1554-1612
Canzone (1608)
Johann Sebastian Bach
1685-1750
Fuga in C-dur, BWV 545 (s.a.)
Wolfgang Amadeus Mozart
1756-1791
3 Duos für zwei Blasinstrumente, KV 487 (1786)
Nikolai Tcherepnin
1873-1945
3 pièces pour quatuor de cors · 3 stukken voor hoornkwartet (1910)
Václav Nelhýbel
1919-1996
Quatuor de cors · Hoornkwartet (1957)
Marius Flothuis
1914-2001
Quattro Invenzioni per quattro corni, op. 64 (1963)
Lowell E. Shaw
°1929
Fripperies for 4 horns (Charleston)
concert sans pause · concert zonder pauze
avec le soutien de · met de steun van
Pour les artistes et la musique, merci de respecter le silence. Veillez à éteindre téléphones portables,
montres électroniques et à réprimer les toux. Il est interdit de photographier, filmer et enregistrer.
Gelieve uit respect voor de artiesten en de muziek de stilte te bewaren. Schakel je gsm of elektronisch
uurwerk uit en hoest niet onnodig. Het is verboden te fotograferen, te filmen en opnames te maken.
2
clé d’écoute
FR BOZAR a invité les cornistes de
l’Orchestre National de Belgique à
élaborer un programme musical consacré
à « l’avant-garde », thème de la saison
musicale 2016-2017 à BOZAR. Anthony
Devriendt, Ivo Hadermann, Jan Van Duffel
et Bernard Wasnaire ont relevé le défi
et réalisé des arrangements pour quatre
cors d’œuvres vocales écrites par des
compositeurs innovants issus de différentes
périodes. En effet, la musique vocale se
prête admirablement bien aux adaptations
pour ensemble de cors. Ces arrangements
donnent un aperçu des principaux
développements qui ont marqué l’histoire
de la musique, de la fin du Moyen Âge au
XXIe siècle.
Ce dimanche matin, vous partez donc
à la découverte des premières œuvres
polyphoniques à quatre voix (Machaut,
XIVe siècle). Nous enchaînons avec les
évolutions polyphoniques plus tardives,
l’apparition d’harmonies plus chargées
(Gabrieli, XVIe siècle) et la maturité
polyphonique des fugues de Jean-Sébastien
Bach. La Fugue en do majeur, BWV 545 est
introduite par un thème alla breve en notes
blanches que Bach fait magistralement
passer dans chacune des quatre voix.
Ensuite, nous laissons les œuvres
polyphoniques de côté pour nous intéresser
à des compositions plus homorythmiques,
un style caractérisé par un traitement
rythmique plus ou moins parallèle des
différentes voix. Trois duos pour deux
instruments à vent de Mozart est une
partition emblématique du classicisme.
Trois Pièces pour quatuor de cors (1910)
de Nicolas Tcherepnine élargit ensuite le
système harmonique. L’œuvre évoque des
images de la nature typique du romantisme
classique du XIXe siècle. Néanmoins,
l’histoire a surtout retenu Tcherepnine pour
ses compositions modernistes, largement
influencées par Prokofiev, Stravinski et
Rimski-Korsakov. Jeune talent prometteur
russe, Tcherepnine s’est rapidement
3
fait connaître. Après la Première Guerre
mondiale, il s’est installé en France avec sa
famille, où sa réputation était moins assise
qu’en Russie, ce qui explique pourquoi
ses meilleures œuvres sont restées dans
l’ombre.
Le Quatuor pour cors du compositeur
américano-tchèque Václav Nelhýbel suit
la tendance néoclassique en prêtant de
nouvelles sonorités harmoniques aux
formes classiques de la danse et du lied.
L’œuvre rappelle les schémas formels du
XVIIIe siècle, basés sur des éléments tels
que l’ordre, l’équilibre, la clarté, l’économie
de moyens et la réserve émotionnelle.
Elle va ainsi à l’encontre de la musique
romantique tardive et impressionniste, qui
avait tourné le dos à la théorie des formes
classique. Les Quattro Invenzioni per
quattro corni du compositeur néerlandais
Marius Flothuis se tiennent elles aussi à
distance des turbulences modernistes.
L’œuvre forme un condensé subtil de
valeurs universelles, de coquetteries
réservées et d’équilibre classique. Elle part à
la recherche de nouvelles couleurs sonores
pour proposer une interprétation abordable
des techniques sérielles.
Enfin, les cornistes de l’Orchestre
National de Belgique clôturent ce concert
avec les Fripperies jazzy du compositeur
américain Lowell E. Shaw. Au cours de leur
carrière, peu de cornistes ont échappé à
ces exercices techniques présentés sous
forme d’arrangements. « Le mot “frippery”
m’est venu lorsque je cherchais à décrire
une musique frivole, amusante et légère »,
a expliqué le compositeur. « D’une manière
ou d’une autre, il m’est resté dans la tête. »
Outre quarante Fripperies, Lowell E. Shaw
a aussi signé dix-neuf Bipperies, quatre
Tripperies, huit Quipperies et treize Just
Desserts.
toelichting
NL BOZAR vroeg aan de hoornsectie
van het Nationaal Orkest van België
om een muzikaal programma uit te
werken rond ‘avant-garde’: het thema
van het muziekseizoen 2016-2017
van BOZAR. Anthony Devriendt, Ivo
Hadermann, Jan Van Duffel en Bernard
Wasnaire gingen de uitdaging aan
en maakten arrangementen voor vier
hoorns van vocale werken geschreven
door baanbrekende componisten uit
verschillende periodes. Vocale muziek
leent zich doorgaans zeer goed voor
bewerkingen voor hoornensemble. Ze
geven een soort staalkaart mee van de
belangrijkste ontwikkelingen doorheen
de muziekgeschiedenis, van de late
middeleeuwen tot de twintigste eeuw.
Op deze zondagvoormiddag mag je je
verwachten aan werken die je meevoeren
langs de vroege ontwikkeling van de
vierstemmige polyfonie (Machaut, 14
eeuw), over de late verderzetting van
polyfonie en de totstandkoming van
vollere samenklanken (Gabrieli, 16e eeuw),
tot de bloei van de volwaardige fuga in het
werk van Johann Sebastian Bach. Fuga in
C-dur, BWV 545 vertrekt vanuit een alla
breve thema van witte noten dat Bach
meesterlijk laat doorklinken in alle vier de
stemmen.
Nadien wisselen we de polyfone
werken in voor composities met meer
homoritmie, d.i. een stijl waarbij alle
stemmen in ritmisch opzicht gelijk of
vrijwel gelijk zijn opgebouwd. Drei Duos
für zwei Blasinstrumente van Mozart is
een toonbeeld van het classicisme.
3 stukken voor hoornkwartet (1910)
van Nikolaj Tsjerepnin breidt vervolgens
het harmonische systeem uit en roept
natuurbeelden op die de negentiendeeeuwse romantiek in de klassieke muziek
typeren. Toch werd Tsjerepnin vooral
bekend met zijn modernistische stukken
waarin de invloed van Prokofjev, Stravinsky
en Rimsky-Korsakov duidelijk aanwezig is.
4
Tsjerepnin werd al vroeg getipt als een van
Ruslands beloftevolle, jonge muzikanten.
In 1898 werd hij koordirigent en wat later
opera- en balletdirigent aan het Mariinsky
Theatre in Sint-Petersburg. Na de Eerste
Wereldoorlog emigreerde hij met zijn
familie naar Frankrijk waar zijn reputatie
minder geworteld was dan in Rusland.
Hierdoor bleven zijn beste stukken tot op
vandaag grotendeels onder de radar.
Het Hoornkwartet van de AmerikaansTsjechische componist Václav Nelhýbel
gaat de neoclassicistische toer op door
de toepassing van nieuwe samenklanken
op klassiekere dans- en liedvormen.
Het stuk grijpt terug op achttiendeeeuwse vormschema’s gebouwd
op elementen als orde, evenwicht,
helderheid, spaarzaamheid en emotionele
terughoudendheid, een reactie op de
laatromantische en impressionistische
muziek waarin de klassieke vormleer werd
losgelaten. Ook het quattro Invenzioni
per quattro corni van de Nederlandse
componist Marius Flothuis heeft weinig
van doen met de turbulente tijden van het
modernisme. Het spreekt eerder fijnzinnig
en beknopt van universele waarden,
afstandelijke behaagzucht en klassiek
evenwicht, en zoekt naar nieuwe kleuren
en klinkende toepassingen voor seriële
technieken.
Afsluiten doet de hoornsectie van
het Nationaal Orkest van België met de
jazzy ‘Fripperies’ van de Amerikaanse
componist Lowell E. Shaw, technische
oefeningen in de vorm van arrangementen
die elke hoornblazer wel een keer in
zijn of haar leven heeft gespeeld. “De
naam ‘frippery’ popte op in mijn hoofd
toen ik een beschrijving zocht voor de
frivole, leuke en luchthartige muziek”,
zei de componist. “Het bleef op een of
andere manier hangen.” Naast veertig
Fripperies, schreeft Lowell E. Shaw ook
negentien ‘Bipperies’, vier ‘Tripperies’, acht
‘Quipperies’ en dertien ‘Just Desserts’.