Transcript Kleur uit een juwelendoosje

C12
ZATERDAG 4 EN ZONDAG 5 FEBRUARI 2017
C13
De foto’s en video’s van James Welling in het Smak
Kleur uit een juwelendoosje
‘Light source, Ravenstein 6’, 2001, uit de serie ‘Light sources’. © James Welling/David Zwirner, New York/Londen
England uit zijn jeugd. Of van een schil­
derij in de vergeelde huiskamer, dat een
wilde golf voorstelt. Het zat achter glas
en de jonge Welling stelde zich voor dat
de kamer zou overspoelen als het glas
zou breken.
Fotoreeksen met een autobiografi­
sche inslag zouden een rode draad blij­
ven vormen. Series zoals de verlaten
spoorweglandschappen, of de foto’s
waarbij Welling in de voetsporen trad
van de Amerikaanse realistische schil­
der Andrew Wyeth, zouden makkelijk
de indruk kunnen wekken van nostal­
gie. Maar voor Welling is fotografie
meer dan een tijdmachine. De veelge­
laagde flashbacks doen hem terugkeren
naar de oorsprong van de dingen en de
verhalen, om nieuwe verbanden te vin­
den. In zijn ‘reconstructies’ zoekt hij
telkens naar een bijzonder soort sculp­
turale kracht. In de jaren 80 koos Welling voor stu­
diofotografie. Zijn foto’s van verkreu­
kelde aluminium­ of goudfolie, die de
indruk wekken van grillige rotsforma­
ties, werden beroemd. Met een grote
polaroidcamera fotografeerde hij ver­
kruimeld filodeeg of barok gedrapeerde
doeken, waarin hij een poëtische span­
ning zocht tussen concreet en abstract.
Het zijn beelden waar de blik aan
blijft haperen, want je hebt niet meteen
door wat ze voorstellen. ‘Fotografie kan
de kracht hebben van oude miniaturen’,
omschreef hij deze succesreeks tijdens
een lezing in het Smak. ‘Ik wou dat ze
de juweelkunst benaderde.’ Prachtig
zijn ook de beelden van bijzondere
lichtbronnen, met onder meer de licht­
koepel van de Ravensteingalerie in
Brussel. De Amerikaanse fotograaf en kunstenaar James Welling experimenteerde in de donkere kamer en met de inkjetprinter. Hij fotografeerde licht­
bronnen en zoomde in op het craquelé van zilver­
papier en de plooien van fluweel. Zijn beelden horen thuis in een lange traditie van fragiele beeldpoëzie. GEERT VAN DER SPEETEN
‘Two trees’, 2010, uit de serie ‘Wyeth’. © James Welling/David Zwirner, New York/Londen
D
e Amerikaanse fotograaf
James Welling (65) was in
de jaren 90 plots overal.
Ook in onze contreien: Jan
Hoet nodigde hem uit voor
zijn Documenta, Antwerpen 93, voor de
spraakmakende tentoonstelling Het
sublieme gemis. Welling werd ingelijfd bij de post­
conceptuele kunstenaars: als een foto­
graaf die de klassieke codes van de
weergave van de werkelijkheid ‘contes­
teerde’ en ‘problematiseerde’. Maar
klopte dat plaatje wel? In het Ottoneum
in Kassel toonde hij een prachtige serie
met landschappen van verlaten brug­
gen en spoorlijnen in de VS. Die werden
in de begeleidende gids, tot verbazing
van de Documenta­bezoeker, gepresen­
teerd als ‘triviale citaten van een forme­
le modernistische canon’. Het bezorgde
Welling het etiket van moeilijkdoenerij.
Een nieuw overzicht in het Smak laat
zien dat zijn oeuvre een stuk veelzijdi­
ger is. Welling is het type van de onge­
breidelde zoeker, die voor elke serie ex­
perimenteert met nieuwe thema’s en
nieuwe technieken. Zijn beelden be­
horen tot klassieke categorieën, zoals
het stilleven, het landschap en de
kleurenstudie. Maar ze bieden weer­
stand en zetten je vaak op het verkeerde
been. Hun kracht ligt in de suggestie
van realisme, in de vormschoonheid en
in de verregaande flirt met abstractie.
Kapstokken
James Welling begon als beeldend
kunstenaar. In een uithoek van de eer­
ste zaal van het Smak hangt een sculp­
tuur met een wemeling van metalen
kleerhangers aan een draadje: de enige
getuige van die periode. Het is een veel­
zeggend werkje. Het testen van de flexi­
biliteit en tactiliteit van materiaal, de
transformatie ervan in iets nieuws: het
bleven constanten in dit oeuvre. Welling raakte in de jaren 70 gefasci­
neerd door de minimal art en de mo­
dern dance van Merce Cunningham.
Van schilderkunst en beeldhouwkunst
schoof hij door naar collage en video. Voor zijn vroegste foto’s gebruikte hij
geen camera: het waren fotogrammen
met de schaduwen van zijn eigen han­
den. Intrigerend, zoals stills uit een film
met historische onderwerpen, is de
reeks waarvoor hij dagboekbladzijden
van zijn voorouders combineert met
donkere landschappen van het New
Kleurenfilters
De technologie zou James Welling
blijven fascineren, vooral toen hij in de
jaren 90 doceerde aan de Universiteit
van Californië in Los Angeles. Hij expe­
rimenteerde volop met kleurintensiteit
en grote kleurvlakken. Toen hij in 2006
overschakelde van analoog naar digi­
taal deden Photoshop en inkjetprinters
hun intrede. Het postproductiewerk
zou van dan af de poëzie gaan bepalen.
Afgaande op zijn uitbundige maar al­
tijd omfloerste kleurgebruik, stapt Wel­
ling hier definitief zijn psychedelische
Twee foto’s uit de reeks ‘Glass house’. © James Welling/David Zwirner, New York/Londen
‘G19BC’, 2009­2012, uit de serie ‘Fluid dynamics’. © James Welling/David Zwirner, New York/Londen
‘August 1980’, uit de serie ‘Water colors’. © James Welling/David Zwirner, New York/Londen
Zijn beelden behoren tot
klassieke categorieën, zoals het stilleven, het landschap en de kleurenstudie. Maar ze bieden weerstand en zetten je vaak op het verkeerde been
periode binnen. In de donkere kamer
creëerde hij Dégradés, waarbij hij foto­
papier telkens op verschillende manier
belichtte onder kleurenfilters. De foto’s
benaderen de ijle abstractie van Mark
Rothko’s schilderijen, al lijken ze iets te
sterk op vorm en effect te focussen.
Spectaculair zijn ook de Hexagrams,
ontstaan door het gebruik van zes kleu­
renfilters: een grijsblauwe agaveplant
toont hier plots een uitbarsting van pri­
maire kleuren. Klassieke vraag
Wellings feilloos gevoel voor compo­
sitie, zijn liefde voor architectuur en de
subtiliteit van zijn kleurgebruik komen
perfect samen in de reeks Glass house.
Tussen 2006 en 2009 bezocht Welling
zo’n tweeduizend keer het modernisti­
sche huis van Philip Johnson in Connec­
ticut, dat in 2007 voor het publiek open­
gesteld zou worden. Hij hield daarbij
telkens ook zijn kleurenfilters in aan­
slag. De strakke glazen box, met zijn zacht
ruisende gordijnen en spiegelingen die
elke seizoen en bij elke weersgesteld­
heid anders zijn, werden voor James
Welling de gedroomde testcase voor een
klassieke vraag: hoe het onvatbare van­
gen in een beeld? Het maakt van deze
fotograaf evengoed een beeldend kun­
stenaar pur sang. James Welling, Metamorphosis. Tot 16 april in het Smak in Gent.
¨¨¨¨è