Transcript vindt u hier

Ministerie van Binnenlandse Zaken en
Koninkriiksrelaties
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag
Aan bureau Brandeis
t.a.v. dhr. Chr. A. Alberdingk Thijm
Sophialaan 8
1075 BR AMSTERDAM
Direct¡ê Democrat¡e en
Burgerschap
Turfmarkt 147
Den Haag
Postbus 2001 1
2500 EA Den Haag
www, rijksoverhe¡d. nl
Contactpersoon
r--l
Kenmerk
I
Datum
r JAN 2ûr
--2017-0000005625
Uw kênmerk
Uw brief d.d.22 december 2016
Betreft
Geachte heer Alberdingk Thijm,
Bij brief van 22 december 2016 hebt u vragen gesteld over de digitale applicat¡e
die via geenpeil,nl is gebruikt bij het tot stand brengen van verzoeken om een
referendum te houden over de wet tot goedkeuring van het Associatieverdrag
tussen de EU en OekraTne. Hieronder beantwoord ik uw vragen.
a. Wie heeft de digitale applicatie, die via geenpeil.nl is gebruikt bij het
verzamelen en indienen van de ondersteuningsverklaringen ("app"), gebouwd?
b. In het geval u de naam van deze partij niet kan geven, kunt u ons laten weten
of de app door een professionele partij is gebouwd en, zo ja, aan welke
kwalificaties deze partij voldoet?
Antwoord: De app is door of in opdracht van GeenPeil gebouwdr. Ik
verwijs u voor de antwoorden op deze vragen dan ook naar GeenPeil.
c. Hoe weet u dat de uitgebrachte stemmen daadwerkelijk door verschillende
natuurlijke personen zij n uitgebracht?
Antwoord: Ik ga er bij de beantwoording van deze vraag van uit dat u met
"uitgebrachte stemmen" en "uitgebracht" doelt op "ingediende
referendumverzoeken" resp. "afgelegde ondersteuni ngsverklarin gen" en
"ingediend" resp. "afgelegd".
De geldigheid van de verzoeken wordt vastgesteld door de voorzitter van
het centraal stembureau (de Kiesraad). De Wet raadgevend referendum
(Wrr) bepaalt wanneer een verzoek ongeldig is (zie art. 33, derde lid en
art. 45, derde lid, van de Wrr).
De
-
voozitter van de Kiesraad stelt van elk ingediend vezoek vast:
dat het binnen de wettelijk gestelde termijn is ingediend
op een bij ministeriële regeling vastgestelde lijst.
Verder stelt hij vast (deze controle kan door middel van een steekproef)
Pag¡na 1 van 3
D¡rcct¡c Democrat¡c en
Burgerschap
Dãtum
-
dat het verzoek bevat: een voor- en achternaam, een adres, een
geboortedatum en -plaats en een handtekening;
- of het verzoek de gegevens bevat van een kiesgerechtigde;
of het verzoek geen onjuiste gegevens bevat;
? rrr¿ "¡ --;û!¿*i¡F
of het verzoek niet afkomstig is van iemand áie al een verzoek over
dezelfde
wet heeft ingediend.
*,,",.,, ."1:;,Jf
-
Kenmerk
201 7-0000005625
Door middel van deze controle kan niet met zekerheid worden vastgesteld
dat de ver¿oeken door verschillende natuurlijke personen zijn ingediend.
Dat geldt zowel voor verzoeken die via de door of in opdracht van
GeenPeil ontwikkelde app zijn binnengekomen (en vervolgens zijn
uitgeprint en ingediend) als voor verzoeken die rechtstreeks bij de
Kiesraad op papier zijn ingediend,
d. welke waarborgen waren opgenomen in de app om (verkiezings)fraude te
voorkomen?
e. Is de app door een externe, onafhankelijke deskundige getest alvorens
ingebruikname?
f' Kunt u verifiëren of de uitgebrachte ondersteuningsverklaringen steeds
herleidbaar ziin tot een uniek toestel en een identifìceerbare natuurlgke persoon?
g. Is het volgens uw professionele mening mogelijk om met de ontwikketde app te
frauderen?
Antwoord: Zoals opgemerkt, is de app ontwikkeld door of in opdracht van
GeenPeil. Ik verwijs u voor antwoorden op deze vragen naar Geenpeil.
Aan een proces als het índienen van referendumverzoeken kleven risico's.
Die risico's kunnen ook verband houden met mogelijkheden tot fraude.
Om die reden wil ík de wijze van indiening van referendumverzoeken
tegen het licht houden in het kader van de evaluatie van de Wrr, die
ingevolge art. 123 van de Wrr uiterlijk 1 juli 2018 gereed moet zijn.
h. Wanneer kwalificeren elektronische handtekeningen volgens u als handtekening
in de zin van de Wet raadgevend referendum?
i. Kwalificeren de (elektronische) handtekeningen die zijn gebruikt bij de
ondersteuni ngsverkla ringen v¡a geenpei l. nl volgens u als elektronische
handtekening ín de zin van de Wet raadgevend referendum?
Antwoor.d: Elektronische indiening van referendumver¿oeken is niet
mogelijk en heeft dan ook niet plaatsgevonden. Daarvoor is namelijk geen
grondslag in de wet- en regelgeving. Weliswaar bepaalt de Wrr dat bij
algemene maatregel van bestuur kan worden bepaald dat verzoeken
elektronisch kunnen worden ingediend, maar van deze rnogelijkheid is
geen gebruik gemaakt.
j.
Kunt u aangeven waarom volgens BZK de indiening van de
ondersteuningsverklarìngen via geenpeil.nl voldeed aan de wettelijke vereisten, in
het bijzonder waaram geen sprake was van elektronische indiening?
Antwoord: Het is aan de voorzitter van de K¡esraad om te oordelen over
de geldigheid van de ingediende referendumverzoeken. De verzoeken om
een referendum over het associatieverdrag met Oekraïne die via de app
van GeenPeil zijn binnengekomen, zijn door of in opdracht van Geenpeil
op papier geprint. De voorzitter van de Kiesraad heeft geoordeeld dat de
Paglna 2 van 3
Dlrect¡e Democratie en
Burgerschap
Dãtqm
Wrr geen grondslag biedt om de op deze wijze tot stand gebrachte en
ingediende verzoeken ongeldig te verklaren. Ik deel deze zienswijze,
Kenm6¡k
20 17-0000005625
k. Kunt u aangeven waarom nu de mogelijkheid wordt geboden om via
MijnAverheid te stemmen?
Antwoord: Ik ga ervan uit dat u met "stemmen" doelt op "indienen van
referendumverzoeken". Het is niet mogelijk om via Mijn Overheid
referendumverzoeken in te dienen.
Wet openbaarheid van bestuur
In uw brief verzoekt u mij, met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur
(Wob), de beantwoording van uw vragen te ondersteunen met documenten. Ik
wijs erop dat, voor zover er binnen mijn ministerie documenten zijn die
betrekking hebben op het tot stand brengen van referendumverzoeken door
middel van de door dan wel in opdracht van GeenPeil ontwikkelde app, deze
documenten reeds openbaar gemaakt zijn op grond van een Wob-verzoek. Het
besluit is te vinden op; hltjls.l//.WWW.fijksoverheid.nl/docums_lten/wobvç.r¿-o-9:kç-nl?-01.Ç/09/19/besluit-wob-verzoek-over-het-indienen-van-verz oekenvoor-het-houden-van-een-referendum. De Wob ¡s niet van toepassing op
documenten die reeds openbaar zijn.
Ik vertrouw erop u hiermee voldoende te hebben geinformeerd.
Hoogachtend,
De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
Plasterk
Paginô 3 van 3
?
I
KIES n ÅÅ
t
n
n
n
u
n
u
Bureau Brandeis
T.a.v. de heer Alberdingk Th¡jm
Sophialaan
1075 BR Amsterdam
SECRETARIAAT KIESRAAD
I
Datum
23 januarl
Ð17
Ons kenmerk
2017-0000035064
lnl¡chtlngen
Onderwerp
Beslissing op uw Wob-verzoek
Uw kenmerk
-T-Blad
't van 5
Bezoekad¡es
Horengracht 2T
2511 EG Den Haâg
Geachte heer Alberdingk Thijm,
Postadres
Postbus 2001
1
Bij brief van 22 december 2016, ontvangen op dinsdag 27 december 2016, heeft u
met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (hierna: de Wob) om
2500 EA Den Haag
informatíe verzochl inzake het elektronisch indienen van definitieve
referendumverzoeken via de applicatie van GeenPeil.
lntcrneladres
wwwkiesraad.nl
E.mailadres
U heeft verzocht om een antwoord, ondersteund door documenten, op een elftal
vragen. U heeft daarnaast verzocht om de openbaarmaking van documenten die bij
de Kiesraad beschikbaar zijn en op enige wijze zien op of relevant zijn bij de
beantwoording van de door u gestelde vragen.
Voor de beantwoording van uw vragen en de openbaarmaking van stukken zal een
onderscheid worden gemaakt tussen:
1. de vragen die geen betrekking hebben op een bestuurlijke aangelegenheid
en niet onder de Wob vallen; vragen a lot en met g
de vragen die wel betrekking hebben op een besluurlijke aangelegenheid en
om deze reden onder de Wob vallen; vragen h tot en met k
2.
tot en met g
lngevolge artikêl 1, aanhef en onder b, van de Wob wordt onder bestuurlijke
aangelegenheid verstaan een aangelegenheid: die betrekking heeft op beleid van
een bestuursorgaan, daaronder begrepen de voorbereiding en uitvoering ervan.
lngevolge arlikel 3, eerste lid, kan een ieder een verzoek om informatie neergelegd
in documenten over een bestuurlijke aangelegenheid richten Ìot een bestuursorgaan
of een onder verantwoordelijkheid van een bestuursorgaan werkzame instelling,
dienst of bedrijf,
1. Vragen a
[email protected]
Datum
23 januari 2017
Kenmerk
2017-0000035064
Onderdeel
Secretariaat Kiesraad
De GeenPeil app en werking daa¡van is naar het oordeel van de Kiesraad geen
bestuurlíjke aangelegenheid, gelet op onderstaande beantwoording van uw vragen a
tot en met g. Uw verzoek valt in zoverre niet onder de werking van de Wob.
Beantwoording vragen
a,b,d,eeng
Het is bijde Kiesraad n¡et bekend wie de digitale applicatie van GeenPeil heeft
gebouwd noch is het bekend of de app door een externe, onafhankelijke deskundige
*,..*"--tåg-"\g.t alvorens ingebruikname. De Kiesraad heeft hierbij geen rol gespeeld. De
rd;..r.. r'r Hsi¡eaC beschikt daarnaast niet over documenten inzake de veiligheid en
fraudegevoeligheid van de door GeenPeil gebruikte applicatie, De relatie tussen de
ondertekenaars en GeenPeil ligt niet binnen de invloedsfeer van de Kiesraad.
c, Hoe weet u dat de uitgebrachte stemmen daadwerkelijk door verschillende
natuurlijke personen zijn uitgebracht?
Nu de Kiesraad geen rol heeft gespeeld bij de bouw de applicatie van GeenPeil en
niet verantwoordelijk is voor het gebruik ervan, is bij de beantwoording van deze
vraag uitgegaan van verklaringen die door de Kiesraad zijn onlvangen.
Een ondersteuningsverklaring dient ingevolge de Wet raadgevend referendum te
worden afgelegd door het plaatsen van de voornaam, de achternaam, het adres, de
geboortedatum, de gebooneplaats en de handtekening op een liist. lnformatie over
de waarborgen met betrekking tot die gegevens staat in de memorie van toelichting
bij de Wet raadgevend referendum, zie: httos:l/zoek.officielebekendmakingen.nUkst30372-9.html. De wet schrijft voor dat de Kiesraad het aantal geldige verzoeken dan
wel verklaringen vaststelt (zie de artikelen 33 en 45). De gronden d tot en met g uit
die artikelen controleeft de Kiesraad steekproefsgewijs, in overeenstemming met de
artikelen 34 en 46 van de wet. De formule voor deze steekproef is vastgelegd in
artikel 7 van het Besluit raadgevend relerendum. De controle vindt plaats aan de
hand van de Basisregistratie Personen (BRP), middels de Gemeentelijke
Basisadministratie Verstrekkingsvoorziening (GBA-V). Zie de vierde nota van
wijziging bij de Wet raadgevend referendum voor meer informatie over dit
onderwerp: https://zoek.officielebekendmakingen.nllkst-30372-42.html.
f. Kunt u verifiëren of de uitgebrachte ondersteuningsverklaringen sfeeds herleidbaar
zijn tot een uníek toestel en een identificeerbare natuurtijke persoon?
De Kiesraad verifieert de geldigheid van ontvangen veaoeken en verklaringen
overeenkomstig de aftikelen 33 en 45 van de Wet raadgevend referendum.Zie
hiervoor het antwoord onder c. De Kiesraad heeft geen controle uitgeoefend op de
relatie tussen de ondertekenaars en GeenPeil. De Kiesraad kan daarom niet
verifiëren of de uitgebrachte ondersteuningsverklaringen steeds herleidbaar zijn tot
een uniek toestel.
Conclusíe
De Kiesraad was niet betrokken bij de ontwikkeling en bouw van de app van
GeenPeil. De relatie tussen ondertekenaars en GeenPeil ligt n¡et binnen de
invloedsfeer van de Kiesraad. Op basis van de antwoorden op de vragen a tot en
met g kan geconcludeerd worden dat deze vragen geen betrekking hebben op een
BIad
2van5
Datum
23 ianuari 20'17
Kenmerk
2017-0000035064
Onderdêel
Secretariaat Kiesraad
"Het optreden van een gemachtigde heett tot gevolg dat het contact met de
Blad
belanghebbende (...) in beginselvia de gemachtigde verloopt."(bron: Kamerstukken
4van5
ll 1988/89, 21 221, nr. 3, blz.49).
Dit leidt tot de conclusie dat bü de indiening van het referendumver¿oek geen sprake
is van elektronisch verkeer tussen burger en bestuursorgaan maar wel van
voorafgaand elektronisch verkeer tussen burgers onderling.
ln het verslag van de Kiesraad d.d. 14 september 2015 staat hierover het volgende:
"De leden bespreken het mogelijke bezwaar van [...] over het accepteren van de
eleklronische handtekeningen. Hierover is inmiddels met V&J en (nogmaals) met
BZK gesproken. Ðaaruit bleek dat er geen aanleiding is om af te wiiken van het
eerder ingenomen standpunt. De Kesraad heeft niets te maken met de relatie tussen
ondeñekenaar en GeenPeil, enkel de formulieran die bijde Kesraad worden
ingeleverd worden beoordeeld. Van een elektronische handtekening is daarb$ geen
sprake meen"
k. Kunt u aangeven waarom nu de mogelijkheid wordt geboden om via
Mij nove rheid. nl te stemmen ?
Er wordt momenteel geen mogelijkheid geboden om naar aanleiding van een viâ de
Wet raadgevend referendum aangevraagd referendum via MijnOverheid te stemmen
of een ondersteuningsverklaring af te leggen. De Kiesraad heeft in zijn
evaluatieadvies dat na afloop van het gehouden referendum aan de minister van
BinnenlandseZaken en Koninkrijksrelaties is uitgebracht wel aangegeven dat het de
voorkeur verdient om digitale indiening mogelijk te maken, met een door de overheid
ontwikkelde app, brj voorkeur in combinatie met gebruik van DigiD.
Beslissing
Gelet op het voorgaande heb ¡k besloten om, voor.zover uw vragen een verzoek om
informatie neergelegd in documenten over êen bestuurlijke aangelegenheid
betreffen, de verzochte gegevens openbaar te makên. De Kiesraad verstrekt u
daarvoor op grond van artikel 7, eerste lid, onder a, van de Wob, de volgende
documenten:
Een e-maild.d. 19 augustus 2015;
Een e-mail d.d.27 augustus 2015;
Twee e-mails d.d. 9 oktober 2015.
-
Openbaarmeking
ln de openbaar te maken stukken zijn op grond van artikel 10, tweede lid, aanhef en
onder e, van de Wob persoonsgegevens onleesbaar gemaakt. lk ben van oordeel
dat ten aanzien van die gegevens het belang van de eerbiediging van de
persoonlijke levenssfeer zwaarder moet wegen dan het belang van openbaarheid.
Uit de openbaar te maken stukken blijkl genoegzaam welke organisaties betrokken
z$n.
De Kiesraadverslagen waaruit in bovenstaande beanlwoording wordt gec¡teerd, zijn
opgesteld ten behoeve van intern beraad en bevatlen persoonlijke
beleidsopvattingen. De feitelijke gegevens in die documenten zijn zozee'r' verweven
met persoonlijke beleidsopvattingen dat ik openbaarmaking ervan beperk lot citaten
Datum
23 januari 2017
Kenmerk
2017-0000035064
Onderdeel
Secretariaat Kiesraad
bestuurlijke aangelêgenheid. Er bestaat hieromtrent geen beleid, daaronder
begrepen de voorbereiding of uitvoering daarvan, van de Kiesraad.
2. Vragen h tot en met k
De vragen h tot en met k betretfen echter wel een bestuurlijke aangelegenheid en
vallen daardoor onder de wob. Uw verzoek om openbaarheid van documenten in de
zin van de wob zal wat betreft deze vragen dan ook als zodanig worden behandeld.
Beanlwoording vragen
h. Wanneer kwalifíceren elektronísche handtekeningen volgens u ats handtekening in
de zin van de Wet raadgevend reterendum?
De Wet raadgevend referendum vraagt om een handtekening of een fotokopie
daarvan. verder wordt er verlangd dat de formulieren op papiér worden ingeleverd.
Er worden geen eisen gesteld aan de wijze waarop een handtekening moet worden
ingevuld. Digitaal ingevoegde afbeeldingen - die er verder uitzien als een natte
handtekening - zijn daarom toegestaan. Gekwalificeerde handtekeningen met
bijvoorbeeld een certificaat - verliezen hun waarde wanneer je deze uitprint, Deze
voldoen daarom niet aangezien de ondersteuningsverklaringen op papier dienen te
worden ingeleverd.
i. Kwalificeren de (elektronische) handtekeningen volgens u ats elektronische
handtekening in de zin van de Wet raadgevend referendum?
De wet raadgevend referendum kent de term 'elektronische handtekening' niet. ln
artikel 41 wrr wordt gesproken over een handtekening op een lüst of een fotokopie
daarvan. De ingeleverde scans van ondersteuningsverklaringen waren op papier
overlegd en waren voorzien van een handtekening. Daarmee voldeden zij aan
hetgeen de wet van een handtekening vereist.
ln het verslag van de Kiesraad d.d. 14 september 2ois staat hierover het volgende:
"[...] vertelt dat hij de ontwikkelingen rondom het reterendum gevotgd heeft, en dan
met name de ontwikkeling van het zetten van een digitate handtekening (p.z).Hü
vraagt zich af welke afspraken hierover zijn gemaakt. [.. .] licht toe dat samen met
BZK is geconcludeerd dat verzoeken met een digitaal getekende handtekening niet
om die reden ongeldig kunnen worden verklaard. [...] voegt daar aan toe dat het voor
de Kiesraad niet mogelijk is de handtekeningen te controleren;,
j. Kunt u aangeven waarom votgens de Kiesraad de indiening van de
ondersteuningsverklaringen via geenpeil.nl voldeed aan de wettetijke vereisten, in
het bijzonder waarom geen sprake was"van etektronische indiening?
De toepasselijkheid van artikel2:1 Awb betekent dat een kiesgerechtigde zich in het
verkeer met de Kiesraad in beginsel kan laten vertegenwoordigen door een
gemachtigde bij indiening van een referendumveaoek.
Als het (niet-bestuurlüke) verkeer tussen volmachtgever A en gemachtigde B
(GeenPeil) elektronisch is, waarna B het digitale referendumverzoek weer uitprint en
in papíeren vorm indient bij Kiesraad c, dan is uiteindelijk het karakter van het
verkeer tussen gemachtigde B en bestuursorgaan c bepalend voor de vraag of er
sprake is van "elektronisch verkeer tussen burgers en bestuursorganen" als bedoeld
in afdeling 2.3 Awb. Een belangrijke indicatie daarvoor is te vinden in de memorie
van toelichting bij artikel 2:1 Awb:
Blad
Svan 5
Datum
23 januari 2017
Kenmerk
2017-0000035064
Onderdêêl
Secretariaat Kiesrâad
van feitelijke passages over dit specifaeke onderwerp. Persoonlijke
beleidsopvattingen zijn buiten beschouwing gelaten op grond van artikel 11, eerste
lid, van de Wob.
lk vertrouw erop u hiermee voldoende te hebben geînformeerd
De Kiesraad,
voor deze
J.G.C. Wiebenga,
voorzitter
op grond van de Algemene wet bestuursrecht kan een belanghebbende tegen dit
besluit, binnen 6 weken na de dag waarop het is bekendgemaakt, een ondertekend,
gedateerd en met redenen omkleed bezwaarschrift indienen. Het bezwaarschrift
bevat voorts in ieder geval de naam en het adres van de indiener en een
omschriiving van het besluit waartegen het bezwaar zich richt, Het bezwaarschrift
wordt gericht aan de Kiesraad, Postbus 2001l, 2500 EA Den Haag.
Blad
5van5
rɿ * f
t
.l
*
?
d
':i, t
rï
1'
Van:Venor¡den: woensdag
Aan:
19 augu*ns 2015 15:41
.nl'
RE:
Geachte
aanl
kiesraad
mevrouwJ,
Zoals gisteren toegelicht, wil ik nogmaals benadrukken dat een ondenteuningsverklaring
op papier
moeten worden opgestuurd. De handtekening die daarop staat wordt zonder digitale hulpmiddelen
r¡anaf het papieren formulier door ons op betrouwbaarheid gecontroleerd. Geavanceerde
handtekeningen - met biivoorbeeld een certificaat - verllezen hun waarde wanneer je
deze uitprint.
Dig¡tðal ingevoegde afbeeldingen - die erverder uitzien als een natte handrekening - zijn daartegen
geen probleem. Hierbii valt te deoken âan een fotc van een handtekening die
in het formulier wordt
geplakt,
Verder zullen wii inderdaad spoedig een Q&A over dit onderwerp op onze website retten.
Vriendelijk gegroet
IIESRåâÐ
ûeoehdreç: Hefen8rå.hr
?qt¡d'€s: Postþr¡s 2ü11f"
lL 25fl
Ec Ðen
Z50O ËA
fþil Fa¡g
fi:ag
r
FouflrvUsoil tr¡{ttGr
tân
fm¡iltoIôlcvdl.nll
:
Verzondenr dnsdag ta augusu.n
Aanr
Oldetterp:
aanl
lt
IS-IBñ1kiesnad
Gerchtcmcwauwf,
-^
Hñd{k
da¡k voo¡ r¡w tebfonische toclichting van v*nmiddag.
U bcvcsigde mii d"t de Kicsnad geen verschil msaf,t tussen ccû "Ãår[c" en "di¡¡itale"
handtekeoiig voor de ondestanningnre*leringm die veuameld worden æn behoeve van het
isdiÊneú vâo ecà definitiefverzoek tot het houdcn ven een rcfetc¡dum (in de ein van artiket 41
¡þ Ss1 r'qdgevend æfelenduar). Ook elektronisch ingevulde eà met cec digiale
"oo
h¡dtekcsing ooderteliende o¡de¡steuningwetHedngen voldoen ,uin ãrr. 41 tid 3 vrs deze wet" U
$crtcldc uii det dh ao. u ook is bevestigd door dc furidische efdeling van dc Kiesraad, ea dat
deze toelichting doot de Kiesrznd zelwordea toegcrroegd aao dc
Kicsnad-
Q&Á op de website van de
MetvrieodclÌkegroet,
¡{dvw¡t
1 rl,uomcry-et-law
KconcdyVan derl¡¡n
H¿edeiurræryq 333, 1051 LH Amsterdam
P-O. Bcr¡ 58188, 1040 HD Ansrcldam, The Nethedands
1'.
-M"
E.
L
I.
www.mcdie¡cpo*.nl
Van:I
Verzonden: donderdag 27 augustus 20LS t7 04
Aan¡
rwelP:
Kiesraad inzake handtekening referendumverzoek
Bestef,
fn reactie op het verzoek van miníster Plasterk om een nadere toelichting op het rtandpunt van de
Kiesraad inzake de onderteke ning van verroeken tot hel houden ven eÊn referendum bericht ik je, na
overleg met de voorzittÊr v¿n de Raad, het volgende.
De Wet taadgevend referendum tde Wrr) bepaalt dat een verzoek
tot het houden van een
referendum wordt ingediend door onder andere een handtekening op een lijst of een fotokopie
daarvan te plåatsen {artikelen 29 lid 3 en 41" lid 3 van de Wrr}. De Kiesraad stelt de lijsten voor het
indienen van een ver¡oek beschikbaar op referendumovereenwet.nl en controleert de verzoeken bij
het houden van een steekproef digitaal met de Referendum Applicaties (de RAPPI, die ontwikkeld
zijn met het oog op een zorgvuldige verwerking binnen de wettelijke beslistermijn.
Uit de wet, noch uit de toelichting, volgl of een zogeheten 'natte' handtekening noodzakelijk is.
'Nåtte' handtekeningen en 'niet originele' handtekeningen - zoals een afschrift maken voor de
controle op de betrouwbaarheid en identificatie geen verschil. De Kiesraad controleert of
handtekeningen voldoende betrouwbaar overkomen, maar kan de handtekeningen niet toetsen met
het origineel. A,lleen kiezers die buiten Nederland wonen dienen hun Nederlanderschap aãn te tonen
met bijvoorbeeld met een kopie van hun identiteitsbew¡js, verder zijn 'natte' en 'gewone'
handtekeningen in de Referendum Applicaties vrijwel niet te onderscheiden.
Voor een gewône elektronisch handtekening die aan een lijst is toegevoegd, zoals een foto, geldt
het¿elfde. Die kan gelet op het voorgaande ook worden gebruikt- Er worden nog andere vormen van
elektronische handtekeningen onderscheiden. Bijvoorbeeld handtekeningen die met een certificaat
of op cryptografische wijze zijn verbonden met de afzender. Ðie handtekeningen kunnen niet worden
gebruikt, smdat ze op papier komen te veryallen terwijl de lijsten met verzoeken bij het ontbreken
van AMvB * als bedoeld in artikel 31, eerste lid, van de Wrr - niet op e{ektronische wijze kunnen
worden ingediend, maar alleen per post.
ln een overleg naar aanleiding van de te ontwikkelen Geenstijl app op geenpeil.nl is bovenstaande
rienswijze met collega's van het ministe rie van BZK gedeeld. We zijn daarin niet gestu¡t op wettelijke
bezwaren. Op enkele vragen van burgers over de rechtsgeldigheid van een venoek dat via
geenpeil.nl wordt ingediend, heeft het secretariaat van de Kiesraad samengevat het volgende
geantwoord- Wij houden g€en toezicht op initiatieven van derden om een verzoek in te kunnen
dienen. Het verzoek moet uitêindelijk op papier worden ingediend met het daarvoor bestemde
formulier. Of de handtekening bij een verzoek met de pen wordt gezet, of met een digitale
afbeelding wordt toegevoegd, rnaakt geen verschil voor de geldigheid van het verzoek.
Conclusie: zowel natte handtekeningen, niet originele handtekeningen als gewone elekt¡onische
handtekeningen rijn toegestaan. Het feit dat een verzoek uiteindelijk op papíer moet worden
ingediend, sluit geavanceerdere vormen van elektronische h¿ndtekeningen uit.
Mocht de minister naar aanleiding van bovenstaande nog de behoefte voelen om de heer
Kummeling te spreken, dan stel ik voor dat de minister hierover contact met hem zoekt,
ületuÍendelüke groeÇ
rEnþ
-=
**¿nx
kctdns
l,¡enaga*t¡" zsuE6 D¡|lgâet
Po¡ùrc
Fol-lûtlt
U5
t0tt,
Or{
25ql
EA Om
tt¡¡itter
H.¡E
o
- BD/ÞWlz/sBR
[email protected]
2015 12:18
Aan:
- BD/DWJäSBR
CC:
op ondersteuningwerzoek Wet raadgevend referendum
Geachte
Nog hÀree korte toevoegingen volledigheidshalve
-
:
in de brief van 17te verlangen. Dit is naar ik begrijp ook een van de punten oi" I
9-2015 naar voren bracht ('Ook bevatten de formulieren geen mãchEÇhgwoor derden om de
ondersteuningsverklaringen namens ondertekenaars ln te dienen bij de Kiesraad,")Wat betreft eãn eventueel "bezwaar/beroep". Tagen een besluit ex art. 44 lid 1 Wrr inzake
toelating vôn een definitief verzoek tst het houden vän een referendum staat geen bezwaar
open, alleen beroep: zie biJlage 1 (Regeling rechtstreeks beroep) bij de Awb.
groet.
Met
- BDIDWIrySBR
Van:
2015 12:14
Âan¡
- BD/DW]4ISBR
CC;
op ondersteuningsverz oek Wet raad gevend referendum
Geachte
Dank voor beide mails.
Hierb¡ zend ik zoals afgesproken vanmorgen een resumé van mijn opmerkingen in ons
telefoongesprek inzake artikel 2:I Awb.
De Wrr sluit artikel 2:1 Awb niet uit:
Afrlkel2:!
L Een îeder kan zich ter behartiging van z$n belangen in het verkeer met bestuursorganen laten biistaan
of door een gemachtigde laten vertegenwoordigen.
2. Het bestuursorgaan kan van een gemachtigde een schrifrelíjke machtiging verlangen'
art. 2:1 Awb betekent dat een kiesgerechtigde zich in het verkeer met de
kan
laten vertegenwoordigen door een gemachtigde bii indiening van een
Kiesraad in begÍnsel
referendumveåoek (dat laat onverlet dat op het venoek een handtekening van een kíesgerechtigde
moet staan, zoals artikel 29 en 41 Wrr bepalen).
Als het (niet-bestuurlijke) verkeer tussen de volmachtgever A en gemachtigde B (Geenpeil)
elektronisch is, waarna B het digitale referendumverzoek weer uitprint en in papieren vorm indient bij
Kiesraad C, dan is uiteindeliJk het karaKer van het verkeer tussen gemachtigde B en bestuursorgaan C
bepalend voor de vraag of er sprake is van "elektronisch verkeer tussen burgers en bestuursorganen"
als bedoeld in afdeling 2.3 Awb. Een belangrijke indicatie daarvoor is te vinden in de memorie van
toelichting bij artikel 2:1 Awb:
De toepasselijkheid van
"Het aptreden van een gemaéhtigde heeft tat gevotg dat het cantact met de belanghebbende
in
beginsel via de gemachtigde verloopt." {bron: Kamerstukken II 7988/89' 21 221,
{"..)
49.
t
Dit leidt tot de conclusie dat bij de indiening van het referendumverzoek geen sprake is van
elektronisch verkeer tussen burger en bestuursorgaan, maar wel van voorafgaand elektronisch verkeer
tussen burgers onderling. Binnen de rechtsverhouding tussen de volmachtgever A en gemachtigde B
zijn de betrouwbaarheidseisen uit art. 3:15a BW van toepassing voor zover A zich aan B identificeert
met een eleKronische handtekening. Overigens is de vraag of sprake ls van een elektronische
handtekening, dan wel een normale handtekening die is gezet met een mu¡s/vinger/tabletpen, een
ander punt.
Êonclusle
Het contact tussen de gemachtigde en de Kiesraad heeft in deze casus niet-elektronisch, maar via
papier plaatsgevonden. Dit sluit aan bij het samenstel der bepalingen: artikel 41 Wrr in samenhang
met het felt dat er uitdrukkelijk geen amvb ex art. 43 Wrr tot stand is gebracht en het feit dat de
Klesraad de digitale weg niet heeft opengesteld. Wel moet de handtekening op papier leesbaar zijn,
Met vriendelijke groet,
Gã;.
Sector- StaÊtr- cn Bestuüßrecht
Dlrect¡€ Wetgeving en Jur¡d¡sche zakën
Irlinisterie ven Vciligheid en Justitie
Turfmarkt 147 | Þen Haag
Postbus 20301 I 2500 ÊH I Den Haag
ï
Van:
:02
Aan:
Onderwerp:
ooeI,
FW:
Hier6lEienswijze
- BD/DWJZISBR
op ondersteuningwer:oek Wet raadgevend referendum
u"ol
van CZ'ù/.
I
GroeL
2