Transcript Paddenstoelen theorie deel 2
Slide 1
Weetjes en verhalen
over paddenstoelen
Hans Vermeulen & Wim Veraghtert
Natuurpunt Educatie
Graatakker 11
2300 Turnhout
Slide 2
Inhoud
• Overzicht
– Buikzwammen
– Cantharellen
– Champignons
– Gaatjes- en
korstzwammen
– Honing- en
bundelzwammen
– Inktzwammen
– Kaalkopjes, stropharia’s
en vlekplaten
– Kernzwammen
– Kluifzwammen
–
–
–
–
–
–
–
–
Koraal- en stekelzwammen
Leemhoeden
Morieljes
Parasolzwammen
Ridderzwammen
Schimmels
Taailingen
Taaiplaten &
oesterzwammen
– Trechterzwammen
– Trilzwammen
– Zwavelkoppen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
2
Slide 3
Buikzwammen
• Sterk geëvolueerde soorten
• 1 gemeenschappelijke voorouder?
• Uitwerpselen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
3
Slide 4
Gele aardappelbovist
• Vervalste truffels?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
4
Slide 5
Grote stinkzwam
• Phallus impudicus
• Victoriaans Engeland
• Duivelsei, Satan’s member,
Trolläg, Hexenei, …
• Adriaan de Jong
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
5
Slide 6
Grote stinkzwam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
6
Slide 7
Inktviszwam
• Nieuwkomer
• Invasieve exoot?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
7
Slide 8
Traliestinkzwam
•
•
•
•
Zuidelijke soort
‘rode traliezwam’
Columna 1559
Kankerverwekkend?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
8
Slide 9
Reuzenbovist
• Witte voetbal
• Imkers
• Bloedstelpend
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
9
Slide 10
Stuifzwammen
• Irriterend sporenpoeder
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
10
Slide 11
Verfstuifzwam
• Mijnterrils
• Inwendige zakjes
• Bruine kleur zijde
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
11
Slide 12
Cantharellen
• Populaire
consumptiepaddenstoelen
•
chanterelle
• Cesalpino: gallinacei
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
12
Slide 13
Hanenkam
• Plaatjeszwam?
• Valse hanenkam
• Achteruitgang
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
13
Slide 14
Hanenkam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
14
Slide 15
Valse hanenkam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
15
Slide 16
Hoorn-van-overvloed
• Trompette de la mort
• Status Vlaanderen?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
16
Slide 17
Champignons
• ‘akkerling’
• Agaricus
• Agaria of
Agarus?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
17
Slide 18
Gekweekte champignon
•
•
•
•
De Tournefort 1707
Van Sterbeeck 1675
Dioscorides
Champignons
de Paris
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
18
Slide 19
Karbolchampignon
• Herkenning
• Eetbaar?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
19
Slide 20
Straatchampignon
• Hard hoedvlees
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
20
Slide 21
Weidechampignon
• Voorouder gekweekte?
• Achteruitgang
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
21
Slide 22
Gaatjes- en korstzwammen
•
•
•
•
Aphyllophorales
Celgroei vs. celstrekking
Veldherkenning
Papierproductie
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
22
Slide 23
Berkenzwam
• Ötzi
• Messen wetten
• Antibiotische
stoffen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
23
Slide 24
Biefstukzwam
•
•
•
•
Smakelijk?
Fistulinaceae
Wondparasiet
‘donkere eik’
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
24
Slide 25
Biefstukzwam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
25
Slide 26
Dennenvoetzwam
• 5 kleurstoffen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
26
Slide 27
Echte tonderzwam
• Vuur maken
• Tonder of tondel
• Léveillé:
bloedstelpend
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
27
Slide 28
Eikhaas
• Medicinale zwam ‘Maitake’
• Betaglucan (1980)
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
28
Slide 29
Eikhaas
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
29
Slide 30
Gesteelde lakzwam
• ‘Lingzhi’ en ‘Reishi’
• Chitine/water
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
30
Slide 31
Huiszwam
• Geduchte bruinrotter
• 3 types mycelium
• Engelse vloot (18e &
19e E)
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
31
Slide 32
Kelderzwammen
• Meer dan 1 soort
• Victory
• Bestrijding
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
32
Slide 33
Lorkenzwam
• Sterk geneeskrachtige zwam
• Agaric-poeder
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
33
Slide 34
Berkenweerschijnzwam
• Agressieve parasiet op berk
• Imperfect stadium
• ‘chaga’: tegen kanker
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
34
Slide 35
Berkenweerschijnzwam
• Signatuurleer
• Betulinezuur
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
35
Slide 36
Ruige weerschijnzwam
• Wondparasiet op o.a. appel
• kleurstoffen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
36
Slide 37
Echte vuurzwam
• Dubbelganger van
tonderzwam
• Zipblokje
• Handelsproduct
Indianen & Aziaten
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
37
Slide 38
Boomgaardvuurzwam
• Parasiet op fruitbomen (Prunus)
• Zalf tegen zwellingen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
38
Slide 39
Zwavelzwam
• Bruinrotter
• Kleurstoffen
• Medicinaal gebruik
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
39
Slide 40
Zwavelzwam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
40
Slide 41
Elfenbankjes
• Meer dan 1 soort
• Medicinaal gebruik: T-cellen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
41
Slide 42
Honingzwammen
•
•
•
•
Witsporige plaatjeszwammen
Iets aflopende plaatjes
Taaie steel met ring
Vaak in bundels
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
42
Slide 43
Echte honingzwam
• Zeer agressieve parasiet
• Vnl. bomen onder stress
• Myceliumstrengen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
43
Slide 44
Echte honingzwam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
44
Slide 45
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
45
Slide 46
Knolhoningzwam
• Saprofyt
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
46
Slide 47
Sombere honingzwam
• Vnl. zandgrond
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
47
Slide 48
Stobbezwammetje
• Eetbaar
• Dubbelganger
Bundelmosklokje
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
48
Slide 49
Inktzwammen
• Zwart sporenpoeder
• Plaatjes vervloeien
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
49
Slide 50
Kale inktzwam
• Eetbaar
• Reactie met alcohol
• Coprine (cf. antabus)
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
50
Slide 51
Kale inktzwam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
51
Slide 52
Geschubde inktzwam
• Eetbaar
• Geen coprine
• Kankerremmend
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
52
Slide 53
Kaalkopjes, stropharia’s &
vlekplaten
• Donkersporige plaatjeszwammen
• Strophariafamilie vs inktzwamfamilie
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
53
Slide 54
Mexicaans kaalkopje &
Cubaanse stropharia
• ‘Teonanacatl’ (vlees van God)
• Azteken (fresco’s
Teotihuacan)
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
54
Slide 55
Psilocybe mexicana & cubensis
• Lage concentraties: gelukzaligheid
• Hoge concentraties: agressie
• Diego Duran (1502): Montezuma II
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
55
Slide 56
Heksenjacht & velada’s
•
•
•
•
Azteken: bedwelmende fungi & planten
Peyotl
1521: verbod Rooms-kath.kerk
Curanderos of genezers: taboe
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
56
Slide 57
Hallucinogene zwammen
• Zwammencultus in Mexico:
een fabel?
• Onderzoekers Reko & Schultes
(1938)
• Robert Gordon Wasson (1955):
velada
• Zwammen vs alcohol
• Heim & Hoffmann (1957-58): kweek
• Psilocybe & Psilocyne
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
57
Slide 58
Hallucinogene soorten bij ons
Gazonvlekplaat
Franjevlekplaat
Gezoneerde vlekplaat
Grauwe vlekplaat
Zwartbruine vlekplaat
Gewone hertenzwam
Grauwgroene hertenzwam
Blauwwordend kaalkopje
Puntig kaalkopje
Oranjegeel trechtertje
Blauwvoetmycena
Blauwvoetbreeksteeltje
Prachtvlamhoed
Vezelige vlamhoed
Blozende stinkvezelkop
Groenige
perenvezelkop
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
58
Slide 59
Puntig kaalkopje
• Niet zeldzaam in matig
voedselarme graslanden
• Hoedvorm
• B: handel verboden
• NL: nu ook P. azurescens
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
59
Slide 60
Blauwwordend kaalkopje
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
60
Slide 61
Franjevlekplaat
• Kosmopoliet
• Mazateken
(Oaxaca)
• Londen (1816)
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
61
Slide 62
Kernzwammen
• Zakjeszwammen
• Perithecia of stroma
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
62
Slide 63
Echt moederkoren
•
•
•
•
Parasiet op grassen
Sclerotia
Catastrofaal
Rogge vs tarwe
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
63
Slide 64
Echt moederkoren
• Ergotisme en gifstoffen
– Meer dan 1% moederkoren
– 12 aan LSD verwante
alkaloïden
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
64
Slide 65
Echt moederkoren
• Medicinale doeleinden
– Bij bevallingen
– Bij migraine
• Vuur uit het verleden
– Ergotisme: 857 & 1095
– 1770 Orléans
– 1926 Oost-Rusland
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
65
Slide 66
Rupsendoder
• Europese & Chinese
• Tonicum: immuunsysteem
• antibioticum
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
66
Slide 67
Geweizwam
• Melanine
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
67
Slide 68
Houtknotszwam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
68
Slide 69
Korsthoutskoolzwam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
69
Slide 70
Kluifzwammen
• Ver geëvolueerde zakjeszwammen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
70
Slide 71
Voorjaarskluifzwam
• Zeldzaam
• Onder den
• Eetbaar?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
71
Slide 72
Koraal- en stekelzwammen
• Aphyllophorales
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
72
Slide 73
Gele stekelzwam
• Goede consumptiepaddenstoel
• Pied de mouton
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
73
Slide 74
Leemhoeden
• Bruinsporige plaatjeszwammen
• ‘akkerhoedje’
• Geaderde
leemhoed
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
74
Slide 75
Populierleemhoed
• Op populier
• Gekweekt voor
consumptie
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
75
Slide 76
Morieljes
• Culinair gegeerd
• Voorjaarssoorten
• Kweek
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
76
Slide 77
Gewone morielje
• Meer dan 1 soort
• Niet rauw eetbaar
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
77
Slide 78
Parasolzwammen
• Niet verwarren met
amanieten
– Vaak schubjes (ipv
plakjes)
– Nooit een beurs
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
78
Slide 79
Vaalroze parasolzwam
• Dodelijk giftig
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
79
Slide 80
Grote parasolzwam
• Herkenbaar
• Eetbaar
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
80
Slide 81
Ridderzwammen
• Vrij forse plaatjeszwammen
• Bochtig aangehecht
• Symbionten
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
81
Slide 82
Voorjaarspronkridder
• Meelgeur
• ‘georgii’
• Medicinaal
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
82
Slide 83
Gele ridderzwam
• Aquitaanse ridders
• Rhabdomyolysis
• Noord-Amerika vs. Europa
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
83
Slide 84
Paarse schijnridder
• ‘pied bleu’
• 1898
kweek Parijs
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
84
Slide 85
Schimmels
• Zwammen die geen paddenstoelen
vormen
• Belangrijke rol in leven van de mens
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
85
Slide 86
Blauwgroen viltmatje
•
•
•
•
•
Algemene bodemschimmel
Conidia = blauwgroene kleur
Giftig voor planten
Cellulose naar glucose
Proces om hout om te zetten naar plastic
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
86
Slide 87
Blauwgroen viltmatje
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
87
Slide 88
Iepenziekte
•
•
•
•
1918 Frankrijk
Vaatstelsel verstopt
Immune soorten
Iepenspintkever
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
88
Slide 89
Kaaspenseelschimmel
• Camembert
• Oorspr. andere soort
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
89
Slide 90
Roquefort-penseelschimmel
• Oorsprong Roquefortkaas
– Herder en schapenkaas
• Vanaf 1406 beschermd
product
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
90
Slide 91
Goudpenseelschimmel
• Staphylococcus aureus (Gratia
& Dath 1924)
• Alexander Fleming 1928:
Penicillium notatum
• WOII: aandacht voor
ontdekking
• 1944: Florey & Heatley
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
91
Slide 92
Berkenheksenbezem
• Parasiet op Ruwe berk
• Isolatie door vorming takjes
• Bij eik: ° door bacterie
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
92
Slide 93
Taailingen
• Elastische steel, heroplevend
• Weidekringzwam
– Oreades
– Blauwzuur
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
93
Slide 94
Taaiplaten en oesterzwammen
• Verwant met gaatjeszwammen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
94
Slide 95
Shiitake
• In Azië meest gegeten
zwam
• ‘zwam van de
kastanjeboom’
• Kweek op
schijnkastanje
• Levenselixir &
wondermedicijn
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
95
Slide 96
Gewone oesterzwam
• Kweek sinds 1593 in Hongarije
• Industriële kweek op stro
• Rijk aan eiwitten en
aminozuren
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
96
Slide 97
Trechterzwammen
• Clitocybe: ‘scheve
hoed’
• Aflopende plaatjes en
wit sporenpoeder
• Clitocybine tegen
tuberculose
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
97
Slide 98
Giftige weidetrechterzwam
• C. rivulosa (syn.
dealbata)
• Zweetsyndroom
door muscarine
• Ook bij andere
soorten
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
98
Slide 99
Groene anijstrechterzwam
• Anijsgeur
• Eetbaar?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
99
Slide 100
Nevelzwam
• Eetbaar?
• Late najaar
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
100
Slide 101
Oranjegeel trechtertje
• Adalbert Ricken
• Psilocybine
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
101
Slide 102
Trilzwammen
• Gelatineuze consistentie
• heroplevend
• Heterobasidiomyceten
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
102
Slide 103
Echt judasoor
• Vaak op Vlier
• Judas verhing zich aan
Vlier
• Antibiotische stoffen
• Antidiabetische werking
• Chinese keuken
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
103
Slide 104
Gele trilzwam
•
•
•
•
Wich’s butter
Behekste huizen
Parasiet
Geneeskrachtige
eigenschappen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
104
Slide 105
Klontjestrilzwam
• Met witte pitjes
• Calciumoxolaat
• Sterreschot
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
105
Slide 106
Vezelkoppen
•
•
•
•
Inocybe = vezelkop
Giftig: muscarine
Bijzondere geuren
Moeilijk herkenbaar
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
106
Slide 107
Zwavelkoppen
• Strophariafamilie
– Fraaie kleuren
– Bochtig
aangehechte
plaatjes
– Donker
sporenpoeder
• In bundels
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
107
Slide 108
Gewone zwavelkop
• Bittere smaak
• Gifstoffen?
• Oosterse
geneeskunde
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
108
Slide 109
Rode zwavelkop
• Niet bitter!
• Niet eetbaar!
• Tegen rheuma
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
109
Weetjes en verhalen
over paddenstoelen
Hans Vermeulen & Wim Veraghtert
Natuurpunt Educatie
Graatakker 11
2300 Turnhout
Slide 2
Inhoud
• Overzicht
– Buikzwammen
– Cantharellen
– Champignons
– Gaatjes- en
korstzwammen
– Honing- en
bundelzwammen
– Inktzwammen
– Kaalkopjes, stropharia’s
en vlekplaten
– Kernzwammen
– Kluifzwammen
–
–
–
–
–
–
–
–
Koraal- en stekelzwammen
Leemhoeden
Morieljes
Parasolzwammen
Ridderzwammen
Schimmels
Taailingen
Taaiplaten &
oesterzwammen
– Trechterzwammen
– Trilzwammen
– Zwavelkoppen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
2
Slide 3
Buikzwammen
• Sterk geëvolueerde soorten
• 1 gemeenschappelijke voorouder?
• Uitwerpselen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
3
Slide 4
Gele aardappelbovist
• Vervalste truffels?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
4
Slide 5
Grote stinkzwam
• Phallus impudicus
• Victoriaans Engeland
• Duivelsei, Satan’s member,
Trolläg, Hexenei, …
• Adriaan de Jong
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
5
Slide 6
Grote stinkzwam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
6
Slide 7
Inktviszwam
• Nieuwkomer
• Invasieve exoot?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
7
Slide 8
Traliestinkzwam
•
•
•
•
Zuidelijke soort
‘rode traliezwam’
Columna 1559
Kankerverwekkend?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
8
Slide 9
Reuzenbovist
• Witte voetbal
• Imkers
• Bloedstelpend
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
9
Slide 10
Stuifzwammen
• Irriterend sporenpoeder
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
10
Slide 11
Verfstuifzwam
• Mijnterrils
• Inwendige zakjes
• Bruine kleur zijde
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
11
Slide 12
Cantharellen
• Populaire
consumptiepaddenstoelen
•
chanterelle
• Cesalpino: gallinacei
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
12
Slide 13
Hanenkam
• Plaatjeszwam?
• Valse hanenkam
• Achteruitgang
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
13
Slide 14
Hanenkam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
14
Slide 15
Valse hanenkam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
15
Slide 16
Hoorn-van-overvloed
• Trompette de la mort
• Status Vlaanderen?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
16
Slide 17
Champignons
• ‘akkerling’
• Agaricus
• Agaria of
Agarus?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
17
Slide 18
Gekweekte champignon
•
•
•
•
De Tournefort 1707
Van Sterbeeck 1675
Dioscorides
Champignons
de Paris
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
18
Slide 19
Karbolchampignon
• Herkenning
• Eetbaar?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
19
Slide 20
Straatchampignon
• Hard hoedvlees
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
20
Slide 21
Weidechampignon
• Voorouder gekweekte?
• Achteruitgang
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
21
Slide 22
Gaatjes- en korstzwammen
•
•
•
•
Aphyllophorales
Celgroei vs. celstrekking
Veldherkenning
Papierproductie
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
22
Slide 23
Berkenzwam
• Ötzi
• Messen wetten
• Antibiotische
stoffen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
23
Slide 24
Biefstukzwam
•
•
•
•
Smakelijk?
Fistulinaceae
Wondparasiet
‘donkere eik’
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
24
Slide 25
Biefstukzwam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
25
Slide 26
Dennenvoetzwam
• 5 kleurstoffen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
26
Slide 27
Echte tonderzwam
• Vuur maken
• Tonder of tondel
• Léveillé:
bloedstelpend
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
27
Slide 28
Eikhaas
• Medicinale zwam ‘Maitake’
• Betaglucan (1980)
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
28
Slide 29
Eikhaas
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
29
Slide 30
Gesteelde lakzwam
• ‘Lingzhi’ en ‘Reishi’
• Chitine/water
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
30
Slide 31
Huiszwam
• Geduchte bruinrotter
• 3 types mycelium
• Engelse vloot (18e &
19e E)
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
31
Slide 32
Kelderzwammen
• Meer dan 1 soort
• Victory
• Bestrijding
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
32
Slide 33
Lorkenzwam
• Sterk geneeskrachtige zwam
• Agaric-poeder
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
33
Slide 34
Berkenweerschijnzwam
• Agressieve parasiet op berk
• Imperfect stadium
• ‘chaga’: tegen kanker
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
34
Slide 35
Berkenweerschijnzwam
• Signatuurleer
• Betulinezuur
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
35
Slide 36
Ruige weerschijnzwam
• Wondparasiet op o.a. appel
• kleurstoffen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
36
Slide 37
Echte vuurzwam
• Dubbelganger van
tonderzwam
• Zipblokje
• Handelsproduct
Indianen & Aziaten
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
37
Slide 38
Boomgaardvuurzwam
• Parasiet op fruitbomen (Prunus)
• Zalf tegen zwellingen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
38
Slide 39
Zwavelzwam
• Bruinrotter
• Kleurstoffen
• Medicinaal gebruik
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
39
Slide 40
Zwavelzwam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
40
Slide 41
Elfenbankjes
• Meer dan 1 soort
• Medicinaal gebruik: T-cellen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
41
Slide 42
Honingzwammen
•
•
•
•
Witsporige plaatjeszwammen
Iets aflopende plaatjes
Taaie steel met ring
Vaak in bundels
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
42
Slide 43
Echte honingzwam
• Zeer agressieve parasiet
• Vnl. bomen onder stress
• Myceliumstrengen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
43
Slide 44
Echte honingzwam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
44
Slide 45
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
45
Slide 46
Knolhoningzwam
• Saprofyt
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
46
Slide 47
Sombere honingzwam
• Vnl. zandgrond
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
47
Slide 48
Stobbezwammetje
• Eetbaar
• Dubbelganger
Bundelmosklokje
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
48
Slide 49
Inktzwammen
• Zwart sporenpoeder
• Plaatjes vervloeien
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
49
Slide 50
Kale inktzwam
• Eetbaar
• Reactie met alcohol
• Coprine (cf. antabus)
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
50
Slide 51
Kale inktzwam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
51
Slide 52
Geschubde inktzwam
• Eetbaar
• Geen coprine
• Kankerremmend
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
52
Slide 53
Kaalkopjes, stropharia’s &
vlekplaten
• Donkersporige plaatjeszwammen
• Strophariafamilie vs inktzwamfamilie
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
53
Slide 54
Mexicaans kaalkopje &
Cubaanse stropharia
• ‘Teonanacatl’ (vlees van God)
• Azteken (fresco’s
Teotihuacan)
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
54
Slide 55
Psilocybe mexicana & cubensis
• Lage concentraties: gelukzaligheid
• Hoge concentraties: agressie
• Diego Duran (1502): Montezuma II
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
55
Slide 56
Heksenjacht & velada’s
•
•
•
•
Azteken: bedwelmende fungi & planten
Peyotl
1521: verbod Rooms-kath.kerk
Curanderos of genezers: taboe
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
56
Slide 57
Hallucinogene zwammen
• Zwammencultus in Mexico:
een fabel?
• Onderzoekers Reko & Schultes
(1938)
• Robert Gordon Wasson (1955):
velada
• Zwammen vs alcohol
• Heim & Hoffmann (1957-58): kweek
• Psilocybe & Psilocyne
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
57
Slide 58
Hallucinogene soorten bij ons
Gazonvlekplaat
Franjevlekplaat
Gezoneerde vlekplaat
Grauwe vlekplaat
Zwartbruine vlekplaat
Gewone hertenzwam
Grauwgroene hertenzwam
Blauwwordend kaalkopje
Puntig kaalkopje
Oranjegeel trechtertje
Blauwvoetmycena
Blauwvoetbreeksteeltje
Prachtvlamhoed
Vezelige vlamhoed
Blozende stinkvezelkop
Groenige
perenvezelkop
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
58
Slide 59
Puntig kaalkopje
• Niet zeldzaam in matig
voedselarme graslanden
• Hoedvorm
• B: handel verboden
• NL: nu ook P. azurescens
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
59
Slide 60
Blauwwordend kaalkopje
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
60
Slide 61
Franjevlekplaat
• Kosmopoliet
• Mazateken
(Oaxaca)
• Londen (1816)
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
61
Slide 62
Kernzwammen
• Zakjeszwammen
• Perithecia of stroma
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
62
Slide 63
Echt moederkoren
•
•
•
•
Parasiet op grassen
Sclerotia
Catastrofaal
Rogge vs tarwe
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
63
Slide 64
Echt moederkoren
• Ergotisme en gifstoffen
– Meer dan 1% moederkoren
– 12 aan LSD verwante
alkaloïden
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
64
Slide 65
Echt moederkoren
• Medicinale doeleinden
– Bij bevallingen
– Bij migraine
• Vuur uit het verleden
– Ergotisme: 857 & 1095
– 1770 Orléans
– 1926 Oost-Rusland
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
65
Slide 66
Rupsendoder
• Europese & Chinese
• Tonicum: immuunsysteem
• antibioticum
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
66
Slide 67
Geweizwam
• Melanine
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
67
Slide 68
Houtknotszwam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
68
Slide 69
Korsthoutskoolzwam
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
69
Slide 70
Kluifzwammen
• Ver geëvolueerde zakjeszwammen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
70
Slide 71
Voorjaarskluifzwam
• Zeldzaam
• Onder den
• Eetbaar?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
71
Slide 72
Koraal- en stekelzwammen
• Aphyllophorales
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
72
Slide 73
Gele stekelzwam
• Goede consumptiepaddenstoel
• Pied de mouton
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
73
Slide 74
Leemhoeden
• Bruinsporige plaatjeszwammen
• ‘akkerhoedje’
• Geaderde
leemhoed
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
74
Slide 75
Populierleemhoed
• Op populier
• Gekweekt voor
consumptie
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
75
Slide 76
Morieljes
• Culinair gegeerd
• Voorjaarssoorten
• Kweek
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
76
Slide 77
Gewone morielje
• Meer dan 1 soort
• Niet rauw eetbaar
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
77
Slide 78
Parasolzwammen
• Niet verwarren met
amanieten
– Vaak schubjes (ipv
plakjes)
– Nooit een beurs
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
78
Slide 79
Vaalroze parasolzwam
• Dodelijk giftig
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
79
Slide 80
Grote parasolzwam
• Herkenbaar
• Eetbaar
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
80
Slide 81
Ridderzwammen
• Vrij forse plaatjeszwammen
• Bochtig aangehecht
• Symbionten
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
81
Slide 82
Voorjaarspronkridder
• Meelgeur
• ‘georgii’
• Medicinaal
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
82
Slide 83
Gele ridderzwam
• Aquitaanse ridders
• Rhabdomyolysis
• Noord-Amerika vs. Europa
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
83
Slide 84
Paarse schijnridder
• ‘pied bleu’
• 1898
kweek Parijs
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
84
Slide 85
Schimmels
• Zwammen die geen paddenstoelen
vormen
• Belangrijke rol in leven van de mens
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
85
Slide 86
Blauwgroen viltmatje
•
•
•
•
•
Algemene bodemschimmel
Conidia = blauwgroene kleur
Giftig voor planten
Cellulose naar glucose
Proces om hout om te zetten naar plastic
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
86
Slide 87
Blauwgroen viltmatje
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
87
Slide 88
Iepenziekte
•
•
•
•
1918 Frankrijk
Vaatstelsel verstopt
Immune soorten
Iepenspintkever
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
88
Slide 89
Kaaspenseelschimmel
• Camembert
• Oorspr. andere soort
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
89
Slide 90
Roquefort-penseelschimmel
• Oorsprong Roquefortkaas
– Herder en schapenkaas
• Vanaf 1406 beschermd
product
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
90
Slide 91
Goudpenseelschimmel
• Staphylococcus aureus (Gratia
& Dath 1924)
• Alexander Fleming 1928:
Penicillium notatum
• WOII: aandacht voor
ontdekking
• 1944: Florey & Heatley
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
91
Slide 92
Berkenheksenbezem
• Parasiet op Ruwe berk
• Isolatie door vorming takjes
• Bij eik: ° door bacterie
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
92
Slide 93
Taailingen
• Elastische steel, heroplevend
• Weidekringzwam
– Oreades
– Blauwzuur
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
93
Slide 94
Taaiplaten en oesterzwammen
• Verwant met gaatjeszwammen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
94
Slide 95
Shiitake
• In Azië meest gegeten
zwam
• ‘zwam van de
kastanjeboom’
• Kweek op
schijnkastanje
• Levenselixir &
wondermedicijn
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
95
Slide 96
Gewone oesterzwam
• Kweek sinds 1593 in Hongarije
• Industriële kweek op stro
• Rijk aan eiwitten en
aminozuren
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
96
Slide 97
Trechterzwammen
• Clitocybe: ‘scheve
hoed’
• Aflopende plaatjes en
wit sporenpoeder
• Clitocybine tegen
tuberculose
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
97
Slide 98
Giftige weidetrechterzwam
• C. rivulosa (syn.
dealbata)
• Zweetsyndroom
door muscarine
• Ook bij andere
soorten
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
98
Slide 99
Groene anijstrechterzwam
• Anijsgeur
• Eetbaar?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
99
Slide 100
Nevelzwam
• Eetbaar?
• Late najaar
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
100
Slide 101
Oranjegeel trechtertje
• Adalbert Ricken
• Psilocybine
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
101
Slide 102
Trilzwammen
• Gelatineuze consistentie
• heroplevend
• Heterobasidiomyceten
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
102
Slide 103
Echt judasoor
• Vaak op Vlier
• Judas verhing zich aan
Vlier
• Antibiotische stoffen
• Antidiabetische werking
• Chinese keuken
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
103
Slide 104
Gele trilzwam
•
•
•
•
Wich’s butter
Behekste huizen
Parasiet
Geneeskrachtige
eigenschappen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
104
Slide 105
Klontjestrilzwam
• Met witte pitjes
• Calciumoxolaat
• Sterreschot
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
105
Slide 106
Vezelkoppen
•
•
•
•
Inocybe = vezelkop
Giftig: muscarine
Bijzondere geuren
Moeilijk herkenbaar
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
106
Slide 107
Zwavelkoppen
• Strophariafamilie
– Fraaie kleuren
– Bochtig
aangehechte
plaatjes
– Donker
sporenpoeder
• In bundels
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
107
Slide 108
Gewone zwavelkop
• Bittere smaak
• Gifstoffen?
• Oosterse
geneeskunde
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
108
Slide 109
Rode zwavelkop
• Niet bitter!
• Niet eetbaar!
• Tegen rheuma
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel
109