Transcript Deskundigen in strafzaken Prof. mr Ybo Buruma Voorzitter toegangscie. Commissie Evaluatie Afgesloten Strafzaken.

Deskundigen in strafzaken
Prof. mr Ybo Buruma
Voorzitter toegangscie.
Commissie Evaluatie Afgesloten Strafzaken
Inleiding
• Aanleiding
– Het deskundigenregister
– Wet deskundige in strafzaken (Stb 2009, 33)
– Kritiek der deskundigen: Slapende rechters en 94 missers
• Strafprocesrecht en de deskundige
– Opsporing* - vervolging – berechting* - tenuitvoerlegging*
– Berechting: bewijs* - kwalificatie en strafbaarheid – strafmaat*
De wet
• Een statuut voor de deskundige
– Niet alleen naar geweten, maar ook naar waarheid (51m, 216a)
Objectief en onpartijdig ipv partij-deskundigen
Gedragscode: bijv rolconflicten melden en binnen grenzen
deskundigheid
– Centraal register (51k)
amvb: kennis strafrechtelijk systeem en prof kennis/vaardig
– Benoeming: ovj/politie alleen vaste deskundigen (150)
Rechterlijke tussenkomst nodig voor niet-geregistreerde (227.2)
Verdediging nog geen recht op contra-expertise (228); kosten
– Eisen aan verslaglegging (51l):
methode, betrouwbaarheid methode, bekwaamheid
Over welke deskundigen was er gedoe?
• Twee van Putten
– Gynaecoloog
• Schiedammer parkmoord
– NFI (DNA) en psycholoog
• Commissie evaluatie afgesloten strafzaken
–
–
–
–
–
49 verzoeken; 4 onderzoeken
Lucia de B: statisticus en toxicologen
Enschede ontucht: (psychologen en) pedagoge
Ina Post: schouwarts
Drontense bosmoord: (patholoog-anatoom en bodemdeskundige)
• Deventer moordzaak
– Speurhonden deskundige
Wat behelsde het gedoe?
• Justitie aanvaardt autoriteit deskundige te snel
– Putten: sleeptheorie
– Ina Post: tijdstip van overlijden
– Enschede: de vraag over betrouwbaarheid aan pedagoge
• Justitie begrijpt niet beperkingen van wetenschapper
–
–
–
–
–
Schiedam: communicatiestoring – rechter/AG - NFI-deskundige
Enschede: communicatiestoring CRI-deskundige - team
Lucia: deskundigen kregen niet alle relevante gegevens
Enschede: verschil wetenschappers over beinvloedbaarheid
Lucia: verschil wetenschappers over oorzaken digoxine
• Deskundige miskent zijn rol in justitieel traject
– Enschede en Schiedam: welzijn kind of opsporing
– Schiedam: “leiding” opsporing
Het gedoe en de wet: de autoriteit
• Justitie aanvaardt autoriteit deskundige te snel
– Deskundigheid zelden betwist
• Register riskant?
– Hoe specialistisch moet je zijn om deskundig te zijn (statisticus)
– Het dilemma van de schouwarts: durft men nog?
• Skepsis over het register op zijn plaats?
– Gaat het eigenlijk om concurrentiebeperking?
– Waarom selectie exoten niet door beroepsorganisatie
(gynaecologen)?
Beperkingen van de wetenschap
• De nieuwe wet
– “Gevoelen over concrete vraag ogv wetenschap en kennis”
– Methode , betrouwbaarheid methode, bekwaamheid toepassing
• Justitie begrijpt beperkingen van wetenschapper niet
– Krijgt deskundige de relevante gegevens
– DNA of DNA in Katwijk
• De nieuwe eed/belofte: naar waarheid rapporteren:
– Dus ook tegenargumenten.
– Wat moet een rechter met verschillen van inzicht?
Rol deskundige is gefocust
• Deskundige miskent zijn rol in justitieel traject
– Rolwisseling (kinderen) en interactie
• Deskundige begrijpt rechter niet
– De onderlinge samenhang der bewijsmiddelen en de oorafdruk
• Bezorgdheid over goede naam/ aansprakelijkheid
(te veel details of juist te veel op de hurken)
• Gaat rechter zich minder vrij voelen om naar niet
geregistreerde deskundige te luisteren?
– Verhouding tot technisch rechercheurs
Conclusie
• Opening Nederlands register gerechtelijk deskundigen
• Enige skepsis of het nodig was, maar ….
– Mooie uitwerking: college etc…; individuen ipv instituten..
• Doel is bijdrage aan kwaliteit inbreng deskundige in de
rechtspleging:
• Rechter vraagt zich voortaan af: waarom is hij deskundig?
• Kwaliteitseisen: naast vak ook het justitieel systeem!
• Register incl gedragscode levert deskundige legitimatie dat
hij niet bang hoeft te zijn iets te zeggen.
Wat voor deskundigen?
• Deskundige getuigen
– NFI (2007): 41.000 onderzoeken op 30 gebieden
27.000 DNA,
5200 Toxicologie, 5000 Drugsanalyse,
1400 microsporen, 600 IT en 600 pathologie
– Afbakening met technische recherche en andere politie: (alcohol)
• Gedragsdeskundigen
– Pieter Baan Centrum (225 p.j.), NIFP overig (6000?)
• Overige deskundigen, inclusief exoten:
– Orthopedische schoenmakers, accountants en archeologen.
CEAS
• Instellingsbesluit Cie. Evaluatie afgesloten strafzaken, Stcrt.
13 april 2006, nr 74, p. 16
• April 2006- jan 2009: 49 verzoeken (herhalingen)
• Toegangscommissie (Buruma, Wladimiroff, Posthumus)
– Doel: ‘hebben zich ernstige manco’s voorgedaan die een
evenwichtige beoordeling van de feiten door de rechter in de weg
hebben gestaan?’
– Verzoek: Klokkenluiders of wetenschappers
– Veroordeeld voor 12-jaarsdelict of rechtsorde ernstig geschokt
• 4 Onderzoeken (art. 9): (onderzoeksteam aangewezen
door College PG’s uit pool: 10 AG’s, 7 politiemensen, 8
wetenschappers, 1 (oud)advocaat)
TCEAS: wie en waarover?
Art. 8 jo art. 4
– Niet alle burgers, zaakwaarnemers of veroordeelden zelf
In 2008: 8 veroordeelden en burgers: KRITIEK I
– Klokkenluiders (opsporing, OM, NFI)
Drie anonieme, maar afgewezen want a) nagenoeg alle kwesties door
rechter onder ogen gezien en b) kvnvv ipv veroord.en c) meegenomen
– Wetenschapper die de zaak heeft geanalyseerd en daaraan
wetenschappelijke publicatie heeft gewijd.
• In 2008: 6 maal
• Niet vereist: gepromoveerd of hoogleraar
• Publicatie is geen studie-paper i.o.v. professor
– Onherroepelijke veroordeling voor 12-jaars delict of rechtsorde
ernstig geschokt: KRITIEK II
• Een verzoek betrof moord die niet leidde tot veroordeling; klachten over
uitkeringsfraude en bedreiging zijn voorgekomen.
TCEAS: doel
art. 8 jo art. 2
Onderzoek moet feitelijk uitvoerbaar zijn
–
–
–
Op zoek naar feiten buiten het dossier: KRACHT I
Vooral onderzoek naar materiaal dat buiten dossier is gebleven; verhoor
rechercheurs e.d.: KRACHT II
Naarmate ouder preciezer aangeven wat fout ging
• Onderzoek moet kunnen leiden tot vaststelling dat manco’s
zich hebben voorgedaan die een evenwichtige beoordeling
van de feiten door de rechter in de weg hebben gestaan
–
–
Denk aan betrouwbaarheid bewijsmiddel of valide ontlastend materiaal
Liefst manco’s die niet als novum zijn aan te merken; novum niet prohibitief
• Zittende magistratuur buiten beschouwing: KRITIEK III
–
–
Dus: als feit door rechter onder ogen is gezien is dat sterke contra-indicatie (verg.
echter Parkmoord)
Liever geen doorprocederende getuige-deskundige wiens oordeel niet is gevolgd
Verschil met Herziening wegens novum
•
Indieners:
– veroordeelde, raadsman, of PG HR
•
Eisen:
– Aangevoerde omstandigheid feitelijk: hoge drempel
• feit moet wezenlijk onderdeel bewijsvoering onderuit halen (niet:
veranderd inzicht deskundige) of
• inbreuk maken op overtuigende kracht (wel: deskundige kwam terug
op standpunt)
– Komt niet voor in dossier
– Ernstig vermoeden dat kan leiden tot n.o., ovar of vrijspraak (of lagere
straf)
•
In vijf jaar 300 herzieningsverzoeken: 61 gegrond (vooral
persoonsverwisselingen en onverzekerde auto’s
Problemen bij herziening
• Hoe om te gaan met argumenten die zelf nog niet
voldoende betrouwbaar of valide worden geacht, maar
– gebruikte bewijsmiddelen ter discussie stellen (bekentenis onder
druk); of
– ontlastende feiten suggereren die van belang kunnen zijn voor
overtuigende kracht (afwezigheid sporen verd.)
• Hoe om te gaan met voortschrijdend forensisch inzicht?
• Ontwerp wetsvoorstel:
– Aanpassing herzieningstaak HR; (inclusief uitbreiding taak PG; of
rol RC-art. 465 etc.) of
– Leken commissie (UK: 955 verzoeken wv 23 unsafe).
• Tijdelijke maatregel: CEAS
Casus I: (Posthumus) de Parkmoord
•
•
•
•
•
•
Onderscheid identificatie- en bewijsfase
The cat out of the bag: valse bekentenis zonder druk
Ontlastende waarde van ontbrekende sporen
Slachtoffer, verdachte, kroongetuige
Daadkracht v. objectiviteit
De ernst van het delict v. redelijke twijfel
Parkmoord II: de deskundige
• Door aanwezigheid en betrokkenheid deskundige vulde
politie eigen verantwoordelijkheden slecht in
– Scheiding observatie – actieve betrokkenheid bij verhoor
– Scheiding advies – sturing
– Scheiding advies politie – deskundigenverklaring rechter
• Door verantwoordelijkheid politie verloor deskundige
professionele verantwoordelijkheid uit het zicht
– Probleem van het beroepsgeheim
– Wanneer moet deskundige ingrijpen
– Maar: geloofwaardigheid/suggestibiliteit kinderen – twijfel evt
noemen, maar oppassen met stellingname als geen sterke
alternatieve verklaring (traumatische beleving, reden om te liegen
etc.)
CEAS: 3 rapporten, 4 onderzoeken
•
•
•
•
Enschedese zedenzaak (‘bange vraag’): Relevante pv’s zaten wel in
dossier. Slechte communicatie tussen deskundigen CRI en onderzoekteam politie (‘shoppen’ bij zusjes) over verhoortechniek. Deskundigen
geselecteerd op welzijn ipv waarheidsvinding ; Onduidelijke rol
orthopedagoge die door team was geraad-pleegd: verschil in inzichten
over beinvloedbaarheid kinderen; toch gevraagd om
betrouwaarheidsoordeel inzake kinderen?. Niet in dossier resultaten die
niet, of half-ontlastend werkten (buurt, technisch bij oom, confrontatie)
Lucia de B – gerapporteerd – zie hierna
Ina Post (novum): Vermoeden tijdstip overlijden ogv schouwarts zonder
controle path-anatoom. Ook vermoeden daad door bekende stuurt sterk
zonder verificatie: geen alternatieven onderzocht. Schrijfproef onder
bekenden. Te sturend verhoor: niet ongeoorloofde druk? Bekentenissen
onvoldoende getoetst. Ontlastende proceshandelingen niet in dossier?
Drontener bosmoord: in onderzoek: path-anatoom: geen sectiebevinding
die op moord duidde (gewurgd, levend begraven of natuurlijk) –
kwijtgeraakte briefjes, niet-gedaan onderzoek nav vondst jas en wat zag
getuige?
Lucia de B
•
Bewijs 4 (hof: 7) moorden en 3 pogingen tot moord en valsheden
–
–
•
TC: oktober 2006
–
–
–
–
•
6 vragen. Onvoldoende andere afdelingen/tijden. 70 desk waarvan 6: de wolf wist niet van dilatatie
hart, maar geen andere conclusie. Verschil wetensch inzicht.
AG Knigge 21.3.2008 adviseert strafonderbreking
–
•
Opsporingsonderzoek stopgezet als Lucia geen dienst had?
Welke info kregen deskundigen (staat hart; blauwheid)
PBC en het dagboek (– zat in dossier)
Voortschrijdend inzicht digoxine
Driemanschap (Grimbergen, Groenhuijsen, Vogelzang) 25.10.2007
–
•
gebaseerd op deskundigenoordelen en leugenachtigheid verklaring. Twee steundelicten (vooral
baby x digoxinevergiftiging) waarna schakelbewijs.
Hof 134 pp A4 – definitief levenslang: Hof A’dam 13 juli 2006
Onderzoek naar sterftecijfers : 2 keer twee jaar voor en 3 keer twee jaar na Lucia’s jaar. Geen
onderzoek naar andere levensdelicten dan baby X! Plaatsing in de tijd van de verschillende
gebeurtenissen kort voorafgaand aan het overlijden van de baby. Natuurlijke dood? Zuurstoftekort
want bij digoxine andere beelden (prof Meulenbelt). Kan niet door overdosis toedienen
HR 7 oktober 2008: herziening
–
Oordeel Meulenbeltt, representativiteit bloedmonster en beweerd moment van toediening.
Bovendien blijkt De Wolff niet over trendgraphs te hebben beschikt: Daaruit verklaart hij verschil
Wet deskundige in strafzaken w.o. 31 116 (EK)
•
Het Nederlands register gerechtelijke deskundigen (art. 51k)
–
–
•
Het (schriftelijk) verslag (art. 51l)
–
–
–
•
Welke methode toegepast
In welke mate methode en resultaten betrouwbaar kunnen worden geacht
Inter-beoordelaars betrouwbaarheid
Welke bekwaanheid hij heeft bij toepassing methode
Denk aan HCR-30 etc.
De amvb (51i lid 4): objectiviteit en onpartijdigheid (ipv partijdeskundigen)
–
•
Of gemotiveerd welke kwalificaties en hoe deskundigheid van persoon kan worden
bepaald – idem als verd. Iem. Aanbeveelt (227.2)
Reclassering, bedienaars ademanalyse.
Waarom dit ipv kwaliteit binnen beroepsverenigingen (letselschade en de
gynaecologen)
Versterking positie verdediging, maar nog geen rechtstreekse opdracht
–
Financiele beletselen: op verzoek van de verdachte aangewezen deskundigen
kunnen een vergoeding van ‘s Rijks wege krijgen. Anderen krijgen die (51j).