Transcript prezentacja Zasda poprawnej legislacji w praktyce.pdf

Zasada poprawnej legislacji
w praktyce
Teresa Gesumunno
Małgorzata Wróblewska
Jachranka, 12-13 grudnia 2013 r.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Zasada poprawnej legislacji – zdefiniowanie
pojęcia
• Zasadę poprawnej legislacji Trybunał Konstytucyjny wywodzi z art. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej:
„Art. 2. Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem
prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.”
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
●
Zasada poprawnej legislacji czy zasada:
▪ prawidłowej legislacji
▪ rzetelnej legislacji
▪ przyzwoitej legislacji
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Szerokie rozumienie zasady poprawnej
legislacji
W szerokim ujęciu zasada ta obejmuje „wszelkie wskazania jak poprawnie
dokonywać rozstrzygnięć legislacyjnych” .
(S. Wronkowska, Zasady przyzwoitej legislacji w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Księga orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego,
Warszawa 2006, s. 671-672)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Wąskie rozumienie zasady poprawnej legislacji
W wąskim rozumieniu zasada poprawnej legislacji obejmuje „tylko takie
spośród wskazań, których naruszenie powoduje, że akt obarczony jest wadą
istotną i w konsekwencji jest niekonstytucyjny.
(S. Wronkowska, Zasady przyzwoitej legislacji w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Księga orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego,
Warszawa 2006, s. 671-672)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Zasada poprawnej legislacji w świetle
orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego
W świetle wypowiedzi TK na zasadę poprawnej legislacji składają się takie
elementy jak:
1. zasada ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa
2. zasada bezpieczeństwa prawnego i pewności prawa
3. zasada określoności przepisów prawa
4. zasada ochrony interesów w toku
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Zasada poprawnej legislacji w świetle
orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (cd.)
5. zasada ochrony praw nabytych
6. zasada niedziałania prawa wstecz
7. zasada odpowiedniego vacatio legis
8. zasada przestrzegania techniki prawodawczej
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Zasada ochrony zaufania do państwa i
stanowionego przez nie prawa
• Zasada ochrony zaufania obywatela do państwa jest jedną z podstawowych
zasad określających stosunki między obywatelem a państwem.
• Jest charakterystyczną cechą demokratycznego państwa prawnego
i zajmuje nadrzędne miejsce w systemie wartości składających się na to
pojęcie.
• Jest nierozerwalnie związana z zasadą bezpieczeństwa prawnego
i pewności prawa.
(zob. wyroki TK: z 21 marca 2001 r., K 24/00 i z 15 lutego 2005 r., K 48/04)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
•
• Zasada bezpieczeństwa prawnego i pewności
prawa
• Bezpieczeństwo prawne jednostki związane z pewnością prawa umożliwia
przewidywalność działań organów państwa, a także prognozowanie działań
własnych.
(zob. wyrok TK z 14 czerwca 2000 r., P 3/00)
• Pewność prawa oznacza nie tyle stabilność prawa, co możliwość
przewidywania działań organów państwa i związanych z nimi zachowań
obywateli.
(zob. orzeczenie TK z 2 marca1993 r., K.9/92)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Zasada określoności przepisów prawa
• Odnosi się do wszelkich regulacji kształtujących pozycję prawną jednostki.
• Przepisy muszą być formułowane w sposób jasny, poprawny i precyzyjny.
• Poprawność przepisu oznacza jego prawidłową konstrukcję z punktu
widzenia językowego i logicznego i jest warunkiem pozwalającym na
ocenę przepisu w aspekcie pozostałych kryteriów, tj. jasności
i precyzyjności.
• Precyzyjność przepisu przejawia się w konkretności regulacji praw
i obowiązków w taki sposób, aby ich treść była oczywista i pozwalała na
ich wyegzekwowanie.
• Jasność przepisu ma gwarantować jego komunikatywność względem
adresatów. Stanowione normy nie powinny budzić wątpliwości co do
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Zasada określoności przepisów prawa(cd.)
treści nakładanych obowiązków i przyznawanych praw.
• Związana z jasnością precyzja przepisu powinna przejawiać się w
konkretności nakładanych obowiązków i przyznawanych praw w taki
sposób, aby ich treść była oczywista i pozwalała na wyegzekwowanie.
(zob. wyroki TK: z 21 marca 2001 r., K 24/00, z 19 grudnia 2008 r., K 19/07, z 28 października 2009 r., Kp 32/08, z 4 listopada 2010 r., K 19/06)
• Wymóg dostatecznej określoności należy rozumieć jako
precyzyjnego wyznaczenia dopuszczalnego zakresu ingerencji.
nakaz
Ustawodawca nie może przez niejasne formułowanie przepisów
pozostawiać organom mającym je stosować nadmiernej swobody przy
ustalaniu w praktyce zakresu podmiotowego i przedmiotowego ograniczeń
konstytucyjnych wolności i praw jednostki.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Zasada określoności przepisów prawa(cd.)
• Przepis sformułowany w sposób niejasny i nieprecyzyjny powoduje
niepewność jego adresatów co do ich praw i obowiązków oraz stwarza
nazbyt szerokie ramy dla organów stosujących ten przepis.
• Zasada ta powinna być szczególnie restryktywnie przestrzegana
w przypadku przepisów ograniczających wolności i prawa człowieka
i obywatela.
(zob. wyroki TK: z 20 października 2001 r., K 33/00, z 22 maja 2002 r., K 6/02 i z 20 kwietnia 2004 r., K 45/02)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Zasada ochrony interesów w toku
• Dotyczy takich sytuacji, w których przepisy prawa wyznaczają określony
horyzont czasowy realizacji danego przedsięwzięcia.
• Dotychczasowe normy o określonej treści mają obowiązywać w ustalonym
horyzoncie czasowym, jeżeli adresat tych norm podjął pewne czynności
czy działania.
• Zasady tej nie należy utożsamiać z gwarancją niezmienności przepisów
prawa w odniesieniu do danej działalności, gdyż zmienność prawa jest
elementem, z którym jego adresaci muszą się liczyć.
(zob. wyroki TK: z 25 czerwca 2002 r., K 45/01, z 16 września 2003 r., K 55/02)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Zasada ochrony praw nabytych
• Istota tej zasady sprowadza się do takiego stanowienia i stosowania prawa,
aby obywatel mógł układać swoje sprawy w zaufaniu, że nie naraża się na
skutki prawne, których nie mógł przewidzieć w chwili podejmowania
decyzji.
( zob. wyrok TK z 2 czerwca 1999 r., K34/98)
• Zasada ta nie ma charakteru absolutnego i nie wyklucza stanowienia
regulacji ograniczających lub znoszących prawa podmiotowe.
(zob. wyrok TK: z 4 stycznia 2000 r., K 18/99)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Zasada ochrony praw nabytych (cd.)
• Ograniczanie lub znoszenie praw nabytych jest dopuszczalne
kolizji wartości zawartych w podstawach tej zasady z
wartościami konstytucyjnymi, pod warunkiem jednak, że
konieczne dla realizacji innych wartości konstytucyjnych, które
sytuacji maja pierwszeństwo.
(zob. wyrok TK z 25 czerwca 2002 r., K 45/01)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
w razie
innymi
jest to
w danej
• Zasada niedziałania prawa wstecz
(lex retro non agit)
• Zasada ta stanowi podstawę porządku prawnego.
• Jest dyrektywą postępowania dla organów prawodawczych, polegającą
na zakazie stanowienia norm prawnych, które nakazywałyby stosować
nowoustanowione normy prawne do zdarzeń, które miały miejsce przed
ich wejściem w życie i z którymi prawo nie wiązało dotąd skutków
prawnych przewidzianych tymi normami.
(zob. orzeczenie TK z 28 maja 1986 r., U 1/86)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Zasada niedziałania prawa wstecz (cd.)
• Od zasady tej można odstępować wyjątkowo z bardzo ważnych powodów
lub gdy wynika to z natury normowanych stosunków.
• Niedopuszczalne jest stanowienie norm z mocą wsteczną, jeżeli
podmioty, których te normy dotyczą, nie mogły racjonalnie przewidzieć
tego rodzaju decyzji, a nadzwyczajne okoliczności czy dobra podlegające
ochronie konstytucyjnej, decyzji takiej nieusprawiedliwiają.
(zob. wyroki TK: z 27 lutego 2002 r., K 47/01 i z 5 listopada 2002 r., P 7/01)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Zasada niedziałania prawa wstecz (cd.)
• Zakaz wstecznego działania prawa szczególnie w przypadku, gdy wpływa
ono w sposób niekorzystny na prawa podmiotowe nabyte zgodnie
z obowiązującymi dotychczas przepisami.
(zob. wyroki TK: z 15 września 1998 r., K 10/98 i z 8 marca 2005 r., K 27/03)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Zasada niedziałania prawa wstecz (cd.)
• Zakaz retroaktywności prawa ma bezwzględny charakter w dziedzinie prawa
karnego – nullum crimen sine lege – wyrażona w art. 42 ust. 1 zdanie
pierwsze Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
• Zasada nullum crimen sine lege łączy się z zasadą lex retro non agit
wyprowadzaną z art. 2 Konstytucji i jest jej szczególnym ujęciem z tego
powodu, że również u jej podstaw znajduje się zagwarantowanie
obywatelowi, że przepisy określające skutki prawne jego działania,
obowiązujące w chwili podejmowania tego działania, nie ulegną później
zmianie.
(zob. wyrok TK z 13 października 2009 r., P 4/08)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Zasada odpowiedniego vacatio legis
• Ma szerszy zasięg stosowania niż zasada ochrony praw nabytych,
ponieważ odnosi się do regulacji, które nie ograniczają ani nie znoszą praw
podmiotowych.
(zob. wyrok TK z 4 stycznia 2000 r., K 18/99)
• Okres dostosowawczy przy wprowadzaniu w życie nowych przepisów
powinien uwzględniać ich treść i charakter.
(zob. wyrok TK z 11 września 1995 r., P 1/95)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Zasada odpowiedniego vacatio legis (cd.)
• Wymóg zachowania vacatio legis należy odnosić do możliwości
zapoznania się z nowym prawem i możliwości adaptacyjnych adresata
normy prawnej a nie do ochrony tego adresata przed pogorszeniem jego
sytuacji.
(zob. wyroki TK: z 16 czerwca 1999 r., P 4/98 i z 8 maja 2012 r., K 7/10)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Zasada przestrzegania techniki prawodawczej
• Przepisy prawa powszechnie obowiązującego powinny odpowiadać
powszechnie uznawanym regułom postępowania legislacyjnego. Reguły te
zostały zawarte w dyrektywach skodyfikowanych początkowo w uchwale
nr 147 Rady Ministrów z dnia 5 listopada 1991 r. w sprawie zasad techniki
prawodawczej, a obecnie w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów
z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”
(Dz. U. Nr 100, poz. 908).
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Zasada przestrzegania techniki prawodawczej
(cd.)
• „Zasady techniki prawodawczej” jako akt prawny jest wiążący dla
rządowego prawodawcy, natomiast nie wiąże bezpośrednio ustawodawcy.
Jednakże zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą TK ustawodawca, bez
żadnych powodów nie powinien od zasad tam zawartych odstępować,
ponieważ w tym akcie prawnym zostały skodyfikowane powszechnie
uznane reguły postępowania legislacyjnego.
(zob. wyroki TK: z 3 grudnia 2002 r., P 13/02, z 29 października 2003 r., K 53/02, z 26 listopada 2003 r., SK 22/02)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Dziękuję za uwagę
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego