Transcript Dictee Goes 2013 - Groot Zeeuws Dictee
Dictee Goes 2015
Zo had het gemoeten …
Goes 2015 – 1 (titel) - A Taalvariété
(titel = hoofdletter, geen punt erachter!) – variété = verscheidenheid, wordt nog als Frans ervaren (accents aigus!), Nederlands: variëteit (zie verderop: dat heeft een trema!)
Goes 2015 – 2 - A
• dispositie = gemoedsstemming (van het Franse disposition) • doctor – gezien de uitspraak en de context niet de dokter als arts • Vereeniging – vanwege Zeeuwsche natuurlijk in de 'oude' spelling (86 jaar terug!)
Goes 2015 – 3 - A
• literatuurhistorica (samenstelling van 2 znw.!) – GB, VD – ook litteratuur! – synoniem: literair historica (man: historicus) • achttiende eeuw wordt in afleiding achttiende-eeuwse (dus met koppelteken) NB: in letters!
• epistolair brief = (de kunst van) het briefschrijven betreffend; epistel =
Goes 2015 – 4 - R
• predikanteneega – eega zowel voor mannen als vrouwen!
• amice = aanspreektitel of aanhef brief; amicus = vriend, vrouw: amica • dissertatie = proefschrift, waarmee je tot doctor promoveert
Goes 2015 – 5 - R
• decennium = periode van 10 jaar, meervoud decennia • arbeidzaam (werkzaam) wordt verbogen tot arbeidzame geen tussen-s zoals in arbeidsverleden • fiches – fiche hier: kaart of blaadje van een kaartsysteem
Goes 2015 – 6 - R
• annotaties – annotatie hier: verklarende aantekening • contexten een tekst – context hier: samenhang van • lemma, meervoud in een woordenboek of encyclopedie (trefwoord) lemmata – hier: titelwoord
Goes 2015 – 7 - A
• puristische puristisch = volgens het purisme = het streven de taal te zuiveren van vreemde woorden en uitdrukkingen, synoniem: taalzuivering – let op de sch!
• taalvorsers een v, vergelijk: een vorsende (onderzoekende) blik taalvorser = taalonderzoeker – met • Stellingwerfs , net als Haags, Haarlems en Haarlemmerdijks
Goes 2015 – 8 - A
• Nedersaksisch – zo in de wdb., dus geen Neder-Saksisch: Neder-Saksen bestaat niet, Nedersaksen wel. Wel Oudgrieks, Plathaags, Plat-New Yorks en Oud-West-Vlaams. Vergelijk ook Angelsaksisch (= Oudengels) • Noord-Veluws – omdat Noord-Veluwe al 2 hoofdletters heeft, wordt de taal Noord-Veluws (en is het ook Plat-Noord-Veluws). Vergelijk West-Vlaanderen en West-Vlaams.
Goes 2015 – 9 - A
• veelomvattend – moet aaneen (GB, VD) = uitgebreid, wat veel omvat • lexicon = encyclopedie, (wetenschappelijk) woordenboek • veertigjarige – aan elkaar, voorlezer zegt hier: in letters, anders ook 40-jarige
Goes 2015 – 10 - R
• queeste = speurtocht, ook: onuitvoerbare, onmogelijke opdracht die men zichzelf gesteld heeft – met 'qu', het woord komt uit het Oudfrans • ultieme ultiem = uiteindelijk, allerlaatst, maar hier: opperst, uiterst • tongue twister = Engels voor tongbreker (geen invulwoord) – ook wel: tongtwister
Goes 2015 – 11 - R
• gedecafeïneerd – van ww. decafeïneren = cafeïnevrij maken Vgl.: decafeïné, decaf, deca, decafé, decafeïne • barista = medewerker van een espressobar • koffiebrouwsel – met ou, net als in bierbrouwen (VD) en bierbrouwerij
Goes 2015 – 12 - R
• Ooltgensplaat = (voor de buitenlanders!) dorp op Goeree-Overflakkee. De Friese naam Oele (ook Oole) komt in die streek nog veel voor, een plaat is een zandbank of ondiepte • Kerstmis (officiële feestdag), kerstfeest, kerstvakantie, Boekenweek, boekenweekgeschenk, Nieuwjaar, nieuwjaarsdag en nieuwjaarsbegroeting. Echter: oud(e)jaar wordt niet als officiële feestdag gezien, dus kleine letter en ook oudejaarsdag
Goes 2015 – 13 - A • verbum
= werkwoord (Latijn)
• herkent
– 3 e persoon t. tijd enkelvoud van herkennen, dus t en geen d!
• dictionaire
= Frans voor woordenboek, met name vertaalwoordenboek
Goes 2015 – 14 - A • droefenis
= ouderwets woord voor droefheid, de f blijft gehandhaafd, terwijl het toch droevig is!
• Gedeputeerde Staten
met hoofdletters – volgens VD
• rekest
= verzoekschrift; ook rekwest, maar je moet opschrijven wat er wordt voorgelezen
Goes 2015 – 15 - A
• ministerieel goed op de i's en e's, geen trema, net zó als in financieel • Ministerie van Binnenlandse Zaken is duidelijk de instelling bedoeld en niet het gebouw (dan: ministerie, daar zijn er meer van) hoofdletters = van een minister – zie GB, p. 115 • Zijne Excellentie officiële (aanspreek)titel – let – eigennaam, daarom 3 – hier – met hoofdletters (VD)
Goes 2015 – 16 - R
• nochtans – (wel: thans en althans), bekend dicteewoord, betekenis: (verouderd) evenwel, toch • secundaire = op de tweede plaats komend – met een u (secondaire met een o kan ook, maar dat spreek je anders uit) • gedefinieerd (net als ministerieel, 2 x i) geen trema, bij definiëren wel!
Goes 2015 – 17 - R • handvest
= stuk waarin (rechts)beginselen zijn vastgelegd – komt van 'vast', daarom een v
• ontbeert
persoon enkelvoud van ontberen (= missen) – tegenwoordige tijd, derde
• limpide
= doorzichtig, helder
Goes 2015 – 18 - R
• ervan uitgaande – werkwoord is 'uitgaan' en 'van' staat daar los van (mag niet gekoppeld worden met 'er(van )‘), dus niet 'ervanuit gaande' of zoiets. • Standaardnederlands aan elkaar en met hoofdletter (net als Oudhollands als taal) • Algemeen Nederlands (eventueel: algemeen) – niet in wdb., daarom geen invulwoord. Wel: ABN = Algemeen Beschaafd Nederlands – volgens GB en VD
Goes 2015 – 19 - A • Amsterdams
: zie eerder bij Stellingwerfs
• hegemonie
= heerschappij, overheersing, overwicht
• toentertijd
– in die tijd, toen, uitspraak is 'toendertijd', maar we schrijven een t en geen d
Goes 2015 – 20 - A • verblijden
– ook verblijen (maar andere uitspraak!) bestaat: geeft leuk probleem bij verleden tijd!
• prestige
= zedelijk overwicht, invloed – VD geeft ook aanzien en dat wordt hier bedoeld
• waarnaartoe
aaneen (bij zaken, bij personen: naar wie toe)
Goes 2015 – 21 - A
• Lage Landen – VD (bijna overal zo), wel: de lage landen bij de zee. Aanvulling: in GB Lage Landen, dat neemt alle twijfel weg! Ook zo in nieuwe VD, najaar 2015!
• taalvariëteit – variëteit = verscheidenheid, afwisseling – zie ook het eerdere taalvariété • syntaxis = (taalkunde) leer van het gebruik van de rede- en zinsdelen, van de woordvoeging en van de zinsbouw • predicaat – hier: benaming – met c en geen k, wel: predikant (zie eerder!)
Goes 2015 – 22 - A
• linguïstische linguïstisch = taalkundig – denk bv. aan het Engelse language (taal), de trema is nodig voor de uitspraak: geen 'ui' maar 'uu-wis' • belangeloze – belangeloos zonder tussen-n, wel belangenverstrengeling (samenstelling), maar bij afleidingen zoals met -loos geldt een afwijkende regel (nooit n, tenzij die er al was in wezenloos) • monnikenwerk – net als dreumesen: in meervoud 1 medeklinker k (en s) omdat er daarvoor een uh-klank (sjwa) zit. Wel de tussen-(e)n van 'monnik' en 'werk'.
Goes 2015 – 23 S - R
1. Refugiee (vr.) 5. Sierra Leoonse 2. Burkina Faso 3. equatoriaal Afrika 6. generaalpardonners 4. dp's (displaced person(s))
Goes 2015 – 24 S - R
7. gecatalogeerd 11. closed-forever (armband om pols) 8. agapenmaaltijd agape(n) liefdemaal 12. double-breasted (met elkaar bedekkende voorpanden en 2 rijen knopen) 9. gin-fizz (ook mv.) 10. shangri-la (soort paradijs)
Goes 2015 – 25 S - R
13. tirolerhoed 17. grands pliés 14. klik 15. billets-doux (korte liefdesbriefjes) 16. getae-bood 18. idee-fixe-eenheid
Goes 2015
Zo had het gemoeten … Vragen?
Ook later: [email protected]
of … [email protected]