Transcript Botmetastasen

NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen
Thema
Botmetastasen
Liesbeth Raymakers
fysiotherapeut St. Antonius Ziekenhuis
Botmetastasen
Inhoud
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Etiologie, symptomen en localisaties botmetastasen
Beeldvorming
Alarmsignalen bij wervelmetastasen
Medische behandeling van botmetastasen
Fysiotherapeutische begeleiding, klinisch en
poliklinisch
Aandachtspunten bij revalidatie van patiënten met
botmetastasen
Ervaringen met een groepsrevalidatie-programma –
Fons Teeuwisse
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 2
Botmetastasen
Etiologie botmetastasen
• botmetastasen meest voorkomende metastasen
(daarna: lever, long en hersenen)
• (hematogene) metastasering treedt meestal op in het
eerstvolgende bloedrijke orgaan
• alle vormen van kanker kunnen botmetastasen geven
maar vooral:
● mamma
● schildklier
● prostaat
● urotheelcel
● bronchus
● niercel
• bijzondere categorie
● multipel myeloom (M. Kahler), plasmacytoom
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 3
Botmetastasen
Symptomen botmetastasen
• vage, niet bewegingsafhankelijke pijn
(betrouwbaarheid?) door druk op periost
• fracturen/fissuren
• drukneuropathie
• myelumcompressie (sensibiliteit
)
• hypercalciëmie (misselijkheid, verwardheid)
• beenmergsuppressie (anemie, leukopenie,
trombopenie)
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 4
Botmetastasen
Twee categorieën botmeta’s
• osteoblastische metastasen: toename activiteit
osteoblasten
• osteolytische metastasen: toename
activiteit osteoclasten
• combinatie osteolytisch / osteoblastisch
 osteolytische metastasen # risico
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 7
Botmetastasen
Osteoblastisch   osteolytisch
•
•
•
•
•
prostaat
colon/sigmoïd
long (kleincellig)
Hodgkin
medullablastomen
NVFG Najaarscongres 2010
•
•
•
•
•
•
•
•
mamma
niercel
melanoom
plaveiselcel
multiple myeloom
long (NCSLC)
schildklier
Non-Hodgkin
Kanker bij ouderen 8
Botmetastasen
Osteoblastische metastasen
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 9
Botmetastasen
Osteolytische metastasen
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 10
Botmetastasen
Rode vlaggen bij rugpijn
Algemeen:
• patiënt met rugpijn: 1% heeft dit tgv maligniteit
• botmetastasen meest voorkomende metastasen
• 98% van de patiënten met kanker èn rugpijn heeft
ossale metastasen
Wervelmetastasen bij maligniteit:
• 60% thoracaal, 30% lumbaal, 10% cervicaal
Niet-maligne rugpijn vaak cervicaal of lumbaal
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 11
Botmetastasen
Localisatie ossale metastasen
• Wervelkolom:
• 40% van alle kankerpatiënten ontwikkelt spinale
metastasen
• 5 - 10% van de spinale metastasen geeft
neurologische problemen
• met name in thoracale wervelkolom (60% thoracaal,
30% lumbaal, 10% cervicaal)
• 2,5 – 6 % van de patiënten met kanker ontwikkelt een
dwarslaesie, 1700 p/j
• Bovenste extremiteiten:
• humerus, clavicula, scapula
• Onderste extremiteiten:
• bekken, heup, femur
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 12
Botmetastasen
Wervelmetastasen
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 13
Botmetastasen
Myelumcompressie
1) metastasen in de wervels (85%)
•
in wervellichaam
•
epidurale uitbreiding (doorgroei botmeta richting dura)
•
fractuur van de wervel, met een botfragment in het
wervelkanaal
2) doorgroei van tumor van buiten de wervel in het
wervelkanaal via het foramen intervertebrale (10%)
3) metastasen in het ruggenmerg (m.n. bij longkanker) of
de ruggenmergsvliezen (m.n. bij long- en
borstkanker) (5%)
 blijvende neurologische uitval heeft grote gevolgen
voor de kwaliteit van leven
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 14
Botmetastasen
Epidurale metastasen
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 15
Botmetastasen
Alarmsignalen
• compressie van het ruggenmerg is een
veelvoorkomende complicatie
• behandeling van neurologische symptomen dient
binnen 24 uur te worden ingezet
• signalering door patiënt, verpleging en fysiotherapeut
belangrijk!!!
• compressie van het ruggenmerg en/of zenuwwortels
veroorzaakt ernstige tot zeer ernstige symptomen:
• krachtsvermindering: mn flexoren, 35% bij opname
bedlegerig)
• sensibiliteitsverlies
• incontinentie/retentie (caudasyndroom)
• ataxie (door dysfunctie lange banen of achterstreng)
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 16
Botmetastasen
Medisch beleid: haast is geboden!!
Binnen 24 uur:
• bij acute, incomplete uitval: direct verwijzen
• pijnstilling
• neurologisch onderzoek, X-wervelkolom, MRI
• start dexamethason (oedeem, compressie ↓↓)
• overleg radiotherapeut, neuroloog, neurochirurg,
oncoloog
• evt. wervelresectie/osteosynthese (afhankelijk van
progressie, levensverwachting, leeftijd)
• spoed radiotherapie (vaak 1-5 maal, totaal 8 Gy)
• behandeling < 24 uur noodzakelijk om parese te
voorkomen
• preventie complicaties: anti-stolling, bifosfonaten,
mobiliseren, catheter, laxeren
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 17
Botmetastasen
Klinische begeleiding door
fysiotherapie
• beleid mobiliseren achterhalen/ kortsluiten (*^&%#%@)
• patiënt informeren over aandoening, beleid en plan
mobiliseren
• symptomen verergering compressie duidelijk maken
en navragen
• functionele therapie: ADL, transfers, lopen; vaste
behandeltijd (pijnstilling!) en therapeut
• dagelijks situatie opnieuw beoordelen (spierstatus,
VAS)
• rapportage afspraken in dossier
• meedenken in traject ontslag: nazorg, toiletgang
zelfstandig, ADL-situatie, hulpmiddelen, 1e lijns
fysiotherapie
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 18
Botmetastasen
Corsetten / immobilisatie
• absolute fixatie is een illusie!
• goede instructie patiënt en verpleging over doel en
gebruik
• korte lijntjes gipskamer en revalidatie-arts
• soms staat gemak boven ideale fixatie
• gereedschap…
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 19
Botmetastasen
Poliklinische revalidatie van
patiënt met botmeta’s
• incidentie, prevalentie en overleving van kanker:
(78.000
400.000
50% in 2008, bron NKR)
• in 15 jaar 90% meer mensen die leeft met kanker
(370.000 in 2000, 700.000 in 2015; bron NKR)
• “survivorship” in toenemende mate maatschappelijk
relevant
• slechts 2% van patiënten revalideert na kanker
• revalidatie van palliatieve patiënten: geen cijfers bekend
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 20
Botmetastasen
Aandachtspunten bij revalidatie
•
•
•
•
programma op maat: hulpvraag en klinimetrie
sport en spel: veiligheid!
anti-hormoontherapie: spierkracht en BMD
preventie osteoporose: veel botbelastende activiteiten
zonder piekbelasting
• palliatief vs. curatief in 1 groep
• iedere 4-6 weken evaluatie doelen,
inspanningsvermogen en 1-RM
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 21
Botmetastasen
Ervaringen met een
groepsrevalidatie-programma
• Fons Teeuwisse, 1947
• Gemetastaseerd prostaatca. oktober 2008, wv 10 x
Docetaxel tot juni 2010, APD en onderhoud Eliguard 1x
p/m
• Start revalidatie 1 augustus 2010
• Hulpvraag: vermoeidheid
, uithoudingsvermogen
• Doelen: spierkracht, cardiovasculaire conditie,
evenwicht, actieve leefstijl
• Klinimetrie: PWC 130 0,85 W/kg, 1-RM legpress 65 kg.
na 12 weken: 1,25 W/kg, 1-RM 110 kg.
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 22
Botmetastasen
Vragen?
Dank voor jullie aandacht!
NVFG Najaarscongres 2010
Kanker bij ouderen 23