Transcript Hfst 8 Gevoel of verstand

H.8 Bespiegeling vwo
Gevoel of verstand
Barok en classicisme in de achttiende eeuw.
Gevoel of verstand
Barok en classicisme in de achttiende eeuw.
Hang naar emotie en sentiment versus verstand.
Verlichting: wetenschappelijke benadering:
Herwaardering van de Klassieke Oudheid, regels voor de kunsten.
Matthäuspassion:
De beroemdste vertolking van het lijdensverhaal van Christus is van Johann
Sebastiaan Bach (1685-1750). De tekst is opgedeeld in verschillende rollen, waaronder Christus, Judas,
Pilatus en een verteller. Het
koor vervult een wisselende rol;
apostelen, volk, hogepriesters.
De passie lijkt een soort toneelspel dat op muziek is gezet., maar
de zangers spelen geen toneelrol,
zoals in een opera.
De spelers zij keurig in het pak
gestoken zangers. De tekst van het
evangelie van Matheüs wordt
afgewisseld met aria’s en liederen
uit het Luthers gezangboek.
De muziek geeft bepaalde
momenten uit het lijdensverhaal
extra accent en diepgang.
Fragment: Mattheus-passion
Gevoel of verstand
Concerten:Bach is niet alleen bekend om zijn kerkelijke muziek. Hij componeert ook vooral
instrumentale orkest- en kamermuziek, waaronder de zes Brandenburgse concerten. In een concert, als
compositievorm, speelt naast het orkest een solo-instrument een belangrijke rol. Het genre ontstaan aan het
eind van de 17e eeuw in Italië. De concerten van Bach hebben veelal een vaste structuur en beginnen met de
expositie, waarin het hele orkest twee thema’s laat horen. Deze thema’s worden in allerlei variaties herhaald
door de solist en het orkest. In de Branderburger concerten worden solo- en orkestgedeelten helemaal met
elkaar verweven.
Er is veel aandacht voor de verbetering
van muziekinstrumenten. In Italië bouwt
Antonio Stradivari de beste violen.
In dezelfde periode doet de piano
(pianoforte=zacht-hard) zijn intrede. De
voorloper van de piano ( klavecimbel)
had de mogelijkheid van het hard of
zacht aanslaan van de snaren niet.
De concertstukken uit deze periode
worden gerekend tot de barok.
Beweeglijkheid, tempoverschillen, en
contrasten tussen hard en zacht zijn
kenmerkend voor deze muziek.
Fragment: Brandenburger
concert no.3
Johan Seb. Bach
Stradivari-instrumenten
Rococo
Après nous le déluge
Luxe paleizen, fraaie interieurs en decoraties.
Licht, spiegels, kristal en pasteltinten.
Après nous le déluge:De beeldende kunst uit de eerste
helft van de 18e eeuw wordt i.t.t. de muziek niet meer tot de barok
gerekend. Ook in de 18e eeuw spelen de benaderingen, gevoel of
verstand doorlopend een rol. Met Lodewijk de XV hoeft de adel niet
meer te dansen naar de pijpen van de vorst en richt zich weer op eigen
welzijn. In en rond Parijs worden talrijke luxe paleizen gebouwd. Hier
leidt de adel een onbezorgd leven, indachtig het motto van Lodewijk de
XV: Après nous le déluge- na ons de zondvloed. Overdreven aandacht
voor verfraaien van interieurs en decoraties naar het voorbeeld van de
Italiaanse barok. Deze lichtvoetige barok variant staat bekend als : Style
Louis Quinze. Algemener is de naam rococo, naar rocaille, een woord
voor grillig gevormde samenklontering van schelpen.
Rococo
Après nous le déluge
Luxe paleizen, fraaie interieurs en decoraties.
Licht, spiegels, kristal en pasteltinten.
Rococo is vooral een
interieur/mode stijl
Rococo
Elegantie en luxe
Luxe paleizen, fraaie interieurs en decoraties.
Licht, spiegels, kristal en pasteltinten.
Elegantie en luxe: Rococo is eigenlijk een spotnaam voor deze ‘prullerige’ modestijl. In de Salon
de la Princesse (1732) in het paleis Sourbise te Parijs vloeien met veel strucwerk en beschilderingen de
muren, zuilen en het plafond ineen.. Verhoudingen en constructie
worden verhuld. Door grote vensters komt veel licht binnen, dat door
spiegels en kristal door de hele ruimte verstrooid wordt.
Als Kleur overheersen pasteltinten.
Salon de la Princesse,Hotel de Soubise 1732
Neumann’’De kaisersaal’,Würzburg
Rococo
Elegantie en luxe
Luxe paleizen, fraaie interieurs en decoraties.
Licht, spiegels, kristal en pasteltinten.
Kerkinterieur Zuid Duitsland
Mariahilferkirche
Graz
Rococo-paleis Innsbruck
Rococo
Elegantie en luxe
Onbezorgde levensstijl van de adel, ‘fête galante’
De schilderijen van Jean Antoine Watteau sluiten aan bij de onbezorgde levensstijl van de adel. Het onderwerp
van Pelgrimage naar Cythera verwijst nog naar de klassieke mythologie (Venus). Verder is het eigentijds, een
‘fête galante’: een openluchtfeest met dans, toneel. Aanvankelijk krijgt dit schilderij niet de goedkeuring van de
officiële academie omdat het zowel wat schilderstijl als onderwerp niet binnen de regels paste. Later krijgt hij die
goedkeuring wel en worden de elegante feesten een vast thema in zijn werk.
Pelgrimage naar Cythera 1717
Gilles
Rococo schilderkunst
Jean Honoré Fragonard: Sensueel van stijl en thema
‘Baadsters’ 1765
Vrouw met hondje
‘De schommel’
Rococo schilderkunst
Engelse schilders doen weer mee
Thomas Gainsborough
‘Mr.Andrews and wife’ 1750
William Hogarth
‘the orgy’
Gainsborough
‘the gravenor family
Rococo beeldhouwkunst
Kleine groepjes , kokette erotiek
Clodion ‘Satyr en bacchante’1775
Clodion ‘Zepyros en Flora’
Classicisme de verlichting
Een ‘verlichte’ wereld zonder missstanden.
De verlichting: In de tweede helft van de 18e eeuw wint de klassieke kunst weer terrein. Deze opkomst
staat niet los van de verlichting. De filosofie of levenshouding die uit gaat van de rede, het verstand. Het
verwerven en verspreiden van kennis zal op den duur resulteren in een ‘verlichte’ wereld zonder misstanden. De
drang om kennis te verzamelen en te ordenen leidt tot de uitgaven van de eerste encyclopedie door Diderot
(1751). De nieuwe belangstelling voor de klassiek oudheid wordt gevoed dorr de ontdekking en opgraving van
Pompeï (1738). De publicaties van Winckelmann bevorderen de populariteit van de klassieke kunst. Deze
heroriëntatie op de klassieke oudheid wordt classicisme genoemd. Streng en sober, in bouwkunst, beeldende
kunst en theater gelden vaste wetten, ontleend aan de oudheid.
Soufflot: Het Pantéon,
Parijs 1792
Karl Langhans: Brandenburger Tor, Berlijn, 1791
Classicisme schilderkunst
Jacques Louis David: Klassieke thema’s.
‘portret van Mdme Récarmie’
‘de dood van Socrates’1787
Jacques Louis David: ‘De roof van de Sabijnse maagden’
Toneelmatige weergave.
neo-Poussinist
Classicisme schilderkunst
Ingres: leerling van David
Jean-Auguste Dominique Ingres is de
laatste grote neoclassicist en vurig verdediger van
David.
Tegelijkertijd heeft zijn werk met exotische
onderwerpen kenmerken van de romantiek.
‘Het Turkse bad’
‘Odaliske’
neo-Poussinist
Classicisme beeldhouwkunst
Antonio Canova: Geïnspireerd op Klassieke kunst.
Pauline Borghese als Venus
Graftombe van gravin Maria Christina, Wenen
De drie Gratiën
Amor en Psyche
Klassieke muziek
De symfonie: In de loop van de 18e eeuw ontwikkeld de instrumentale muziek
zich tot een zelfstandig genre. Nu woorden ontbreken moet de muziek zo klinken dat
het publiek toch betekenis aan de klanken toekent.. Antonio Vivaldi (1678-1741) voegt
in De vier jaargetijden weliswaar nog vier gedichten toe maar uiteindelijk is het de
muziek die de beelden en betekenis oproept.
In het werk van Bach en Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) veel instrumentale
muziek: het aantal instrumenten steeds meer toe. Voor deze bezetting ontwikkeld zich
de symfonie met een opbouw volgens vaste regels, ( ontleend aan het klassieke
drama). De klassieke muziek sluit op die manier aan bij de Verlichting en het
classicisme. In de verdere ontwikkeling wordt binnen het gegeven stramien veel
gevarieerd om – in tegenspraak met de Verlichting- ruimte te maken voor emotioneel
geladen muziek. Mozarts 35e symfonie kent een onstuimig menuet,
een voorloper van de Romantiek
Mozart
Fragment Mozart Requiem
Fragment:Vivaldi lente
zand-animatie
Fragment film Mozart
Klassieke muziek
Figaro: In 1784 gaat de komedie Le Mariage de Figaro van Pierre
Beaumarchais eindelijk in première.
Dit stuk gaat over de strijd tussen een bediende en zijn meester met als
inzet de gelijkberechtiging van hun beiden en die, tegel elke regel in,
gewonnen wordt door de knecht Figaro.
Mozart neemt het beruchte toneelstuk als uitgangspunt voor zijn opera La
Nozze di Figaro. In Wenen werd het toneelstuk door keizer Jozef II
verboden maar de operaversie werd wel toegestaan.
Commentaar uit de krant: ‘wat niet gezegd kan worden, wordt gezongen’.
‘U hebt de moeite genomen om geboren te worden
Fragment: Le Nozze di Figaro
en verder niets: voor de rest bent u
een mens zoals iedereen.’ Figaro
Klassieke muziek
Dans op eigen benen: Mozart Figaro is
een voorbeeld van de opera buffa., een Italiaanse
variant op de Franse komedie-opera’s, toneelscènes
ontbreken en alle tekst wordt gezongen.
In Frankrijk is het in de de 17e eeuw populair om theater,
dans,muziek met elkaar te verbinden, nu, in de 18e eeuw
gaan de verschillende disciplines een eigen bestaan
leiden.
Ook de dans maakt zich los van haar dienende en
decoratieve functie. Met dans alleen wordt een verhaal
verteld, zonder gesproken woord: handelingsballet. De
dans wordt ondersteund door pantomime.
De grondbeginselen van het zelfstandige ballet zijn
gelegd door Jean Georges Noverre . In ‘Lettres sur la
danse’(1760) roept hij op te breken met de tradities van
de ballet opera. Om een natuurlijke expressie te
bereiken wil hij afrekenen met de belemmerende
maskers en kostuums.
Revolutie
1789
Burgers breken de macht van vorst en adel.
Vrijheid, gelijkheid, broederschap: Geest van de Verlichting staat lijnrecht tegenover de
christelijke leer die uitgaat van een permanent aanwezige goddelijke macht. Religie is onwetenschappelijk.
Invloed van de kerk op het sociale leven wordt sterk bekritiseerd. Ook kritiek op de staatsinrichting. Deze gaat
uit van ongelijkheid en geeft enkelen macht over velen.
Montesquieu ontwerpt de nieuwe staatsvorm die wel
Fragment Marat
uitgaat van de gelijkheid van alle burgers: democratie,
Franse revolutie doc.
grondwet, volksvertegenwoordiging. In Frankrijk is er
een revolutie voor nodig een dergelijke staatsvorm te
realiseren. Het rationele classicisme wordt de stijl van
de revolutionairen als tegenwicht van de protserige
rococo stijl van de oude elite.
De journalist Marat is een felle revolutionair, die nogal
opriep tot bloedvergieten, moet dit zelf (door onderlinge strijd) met de dood bekopen.
Louid David schildert hem als martelaar van de revolutie.
Fragment Marseillaise
David: ‘de dood van Marat’(1793)
Revolutie
1789
Burgers breken de macht van vorst en adel.
Beethoven:Ludwig von Beethoven,( 1770-1827) vormt de schakel
tussen het classicisme, - in de muziek ook wel ‘de klassieken’ genoemd en de romantiek. Hij gebruikt
thema’s als: hartstocht, lijden en eenzaamheid. Om dit tot uitdrukking te brengen zoekt de grenzen op van de
klassieke regels. Beethoven draagt de revolutie een warm hard toe. Zijn Derde symfonie ‘Eroica’ draagt hij
op aan Napoleon,de leider van de revolutionairen. Als Beethoven hoort dat Napoleon zich tot keizer heeft
laten kronen is hij woedend en( Later heeft hij uit woede de naam Napoleon uit het titelblad verwijderd. In
1805 gaat de symfonie in
première onder de titel ‘Eroica,
heldhaftige symfonie ter nagedachtenis aan een groot mens’
( wie het dan ook mag zijn)
Het heroïsche begin lijkt vooral
een psychologisch portret van de
held neer te zetten.
Ludwig von Beethoven
De zelfkroning van Napoleon
Samenvatting
* Begin van de 18e eeuw style Louis XV ook wel rococo genoemd
* Elegante stijl weerspiegelt het zorgeloze luxe bestaan van de adel.
* De Verlichting leidt de ondergang van de adel in.
* In de Verlichting neemt het verstand de plaats in van gevoel en sentiment.
* Zowel bouwkunst als beeldende kunst keren terug naar klassieke bronnen.
* Kennis van de klassieke oudheid breidt zich uit o.a. door opgravingen.
* Het classicisme , de stijl van de Verlichting volgt de oudheid niet alleen in geest maar ook naar de letter.
* Verschillende kunstdiciplines gaan* een zelfstandig bestaan leiden.
* Instrumentale muziek van Bach en Mozart.
* Concerten en symfonieën
* Symfonie gaat volgens vaste regels, ontleend aan het klassieke drama.
* Beethoven gaat op zoek naar de grenzen van deze regels.
Ook ballet verzelfstandigd zich als kunstvorm.
* Nadruk op het verhalende ballet. ( blijft wel gebaseerd op de academische dans.)
* De Verlichting en sociale onrust leiden tot de Franse Revolutie in 1789.