Transcript Kamu Tüzel Kişilerinde Temsil Sorunu
TAPU DAİRESİ BAŞKANLIĞI
Berna ÖZCAN GENÇ T.K. Uzman Yrd.
Danışman: T.K. Uzmanı Cem KAHRAMAN
Medeni Kanun, Tapu Kanunu ve Yeni Tapu Sicili Tüzüğü Karşısında
KAMU TÜZEL KİŞİLERİNDE “TEMSİL SORUNU”
Kamu Tüzel Kişiliği Kavramı:
Merkezden yönetimin yanında yerinden yönetim sisteminin uygulanmasıyla, devlet tüzel kişiliği yanında, birden fazla kamu tüzel kişisi ortaya çıkmıştır.
Anayasanın “ İdarenin bütünlüğü ve kamu tüzelkişiliği” başlıklı 123. maddesinin 3. fıkrasına göre “Kamu tüzelkişiliği, ancak
kanunla veya kanunun açıkça verdiği yetkiye dayanılarak kurulur.”
Bazı tüzel kişilerin kamu tüzel kişiliği bizzat Anayasadan kaynaklanmaktadır. (İl Özel İdaresi, Belediye, Köy, Üniversiteler, Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları.)
Kamu Tüzel Kişiliğinin Ölçütleri:
1. Kanunla ya da Kanunun Açıkça Verdiği Yetkiye Dayanılarak Kurulma.
2. Üstün ve Ayrıcalıklı Yetkilerle Donatılmış Olma (Kamu Gücü).
3. Diğer Ölçütler
a. Re’sen icra yetkisine sahip ise, b. İşlemleri hukuka uygunluk karinesinden faydalanıyor ise, c. Malları kamu malları statüsünden faydalanıyor ise, d.Gelirleri kamu gelirleri sayılıyor ise, e. Personeli Türk Ceza Kanunu kapsamında, kamu görevlisi sayılıyor ise
MEVZUAT
4721 sayılı Medeni Kanunu 1015. maddesine göre; taşınmaz tasarrufu işlemlerinin yapılabilmesi “tasarruf (temsil) yetkisinin belgelendirilmiş olmasına bağlanır. 2644 Sayılı Tapu Kanununun 1. maddesi ise
“Gayrimenkullerin tescilinde O gayrimenkul Devlete ait ise bulunduğu yerdeki en büyük mal memuru Hususi idareye (İl Özel İdaresi) ait ise vali Evkafa(vakıflara) ait ise evkaf müdürü veya memuru Belediyeye ait ise belediye reisi Köye ait ise muhtar Mahsus kanunla teşekkül etmiş diğer hükmi şahıslara ait ise bunların kanuni mümessilleri salahiyetlidirler.
(Yeni Tapu Sicili Tüzüğü) Hak Sahibinin Belirlenmesi
Madde 18 – (7) İstem, kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılırsa, bu kamu kurum ve kuruluşlarının ve temsilcilerinin yetkilerinin olup olmadığı belirlenir.
(Mülga Tapu Sicili Tüzüğü) Hak Sahibinin Belirlenmesi
Madde 13 – İstem resmi kuruluşlarca yapılırsa, kuruluşların ve temsilcilerinin yetkilerinin olup olmadığı araştırılır.
DEVLET
Kamu tüzel kişileri Devlet ve diğer kamu tüzel kişileri olarak ikiye ayrılabilir. Türkiye Cumhuriyeti’nin Merkezi Yönetimi “DEVLET” tüzel kişisi tarafından temsil edilir. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 1 sayılı Cetvelinde “Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri” başlığı altında Merkezi idareye dahil idari organlar sayılmıştır. TBMM, Cumhurbaşkanlığı , Başbakanlık ve Bakanlıklar, Anayasa Mahkemesi , Yargıtay , Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü vs.
Tapu kayıtlarında genellikle "Hazine" veya "Maliye Hazinesi" şeklinde ifade edilmektedir. 1 sayılı cetvelde düzenlenen ve devlet tüzel kişiliği içinde değerlendirilen kuruluşlar kendi adlarına malvarlığına sahip olamazlar. Bu kuruluşların malları tapuda Hazine adına tescil edilir.
Devletin sahip olduğu mallar hazine adına tescil edildiğinden hazinenin temsili durumu ortaya çıkar.
Ancak gerek kamu hukukuna tabi olan gerekse de özel hukuka tabi olan devlet teşkilatına ait taşınmazların hazine adına temsil edilmesi yetkisi “ Özel kanunlarda hüküm
bulunmaması durumunda Hazine adına tescil ettirme yetkisi, taşınmaz malın bulunduğu yerin en büyük mal memuruna (defterdar veya malmüdürüne) aittir.
DEVLETİN DIŞINDAKİ DİĞER KAMU TÜZEL KİŞİLERİ
1- 5018 sayılı Kanuna ek II-sayılı Cetvelde Düzenlenen Kurumlar 2- Bağımsız İdari Otoriteler (Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar) 3- Sosyal Nitelikli Kamu Kurumları 4- 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununda Belirtilen Kurum ve Kuruluşların Dışında Kalan Kamu Tüzel Kişiliğine Sahip Diğer İdareler 5- Mahalli İdare Tüzel Kişileri 6- Kamu Kurumu Niteliğinde Meslek Kuruluşları
1- 5018 sayılı Kanuna Ek II-sayılı Cetvelde Düzenlenen Kurumlar
-
-
A)Yükseköğretim Kurulu, Üniversiteler ve Yüksek Teknoloji Enstitüleri B) Özel Bütçeli Diğer İdareler Karayolları Genel Müdürlüğü (6001 s. Kanun) Orman Genel Müdürlüğü (3234 s. Kanun) Vakıflar Genel Müdürlüğü (227 s. KHK ) Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (6200 S.Kanun) Savunma Sanayi Müsteşarlığı (3238 s. Kanun) TÜBİTAK(278 s. Kanun) Gap Bölgesi Kalkınma İdaresi(388 s. KHK) Özelleştirme idaresi Başkanlığı(4046 s.Kanun)
Vakıf Üniversiteleri: Taşınmaz mal tasarrufu ve temsil;
Vakıflar tarafından kurulan üniversitelerin taşınmaz mal tasarrufu, vakıf tüzel kişiliği dışında ayrı bir tüzel kişiliğe sahip olan yükseköğretim kurumu mütevelli heyetinin işleme ilişkin kararı, başkan veya işleme ilişkin mütevelli heyet kararında belirtilen temsilcinin katılımı ile yerine getirilir.
2-BAĞIMSIZ İDARİ OTORİTELER (DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUMLAR)
5018 sayılı Kanunun III sayılı cetvelinde ise, “Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar” başlığı altında, yine tüzel kişiliğe sahip olan, yargı benzeri özellikleri ve yaptırım uygulama gibi özellikleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarından ayrılan bağımsız idari otoriteler sayılmıştır.
-Radyo ve Televizyon Üst Kurulu-RTÜK-(3984 s.Kanun) -Sermaye Piyasası Kurulu –SPK-(6362 s.Kanun)
-Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu-BDDK-
(4389 s.Kanun) -Kamu İhale Kurumu –KİK- (4734 s.Kanun)
Temsil Bakımından;
İlgili mevzuat incelediğinde; SPK, BDDK ve KİK’da temsil yetkisinin kurum ya da kurulun başkanında olduğu, BDDK’da ayrıca bir de başkan ve ikinci başkanın yer aldığı yedi üyeden oluşan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu karar organı olarak yer almaktadır.
RTÜK’nda ise Taşınmaz mal tasarrufu için ilgili Yönetmelik uyarınca taşınmaz mal alım satımına üst kurul karar verir. Yetkili temsilci kurul başkanının oluru ile tespit edilir.
3- SOSYAL NİTELİKLİ KAMU KURUMLARI
5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununda IV sayılı cetvelde yer verilen 1- SOSYAL GÜVENLİK KURUMU-SGK-(5502 s.Kanun) 2- TÜRKİYE İŞ KURUMU (4904 s.Kanun) sosyal nitelikli kamu kurumlarıdır. SGK :Teşkilat kanununda taşınmazlar hakkında karar verme yetkisi parasal sınırlara bağlı olmak üzere kurum Başkanı ve Yönetim Kuruluna verilmiştir. Bunlara ek olarak temsil yetkisi Kurum Başkanındadır.
- Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü: Kurumun
temsili; Türkiye İş Kurumu Genel Müdürüne aittir.
4- 5018 SAYILI KANUN KAPSAMINDA OLMAYAN KAMU TÜZEL KİŞİLİĞİNE SAHİP DİĞER İDARELER
Ticaret Borsaları: (5590 s.Kanun) Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası: Banka 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında KHK hükümlerine ve Bankalar Kanununa tabi "T.C. Ziraat Bankası" adı altında teşkil olunan İktisadi Devlet Teşekkülüdür.(Ana statü md.l, R.G. 9.11.1984 gün, S.18570) Kamu İktisadi Teşebbüsleri: Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında (233 sayılı) Kanun Hükmünde ' Kararname ile düzenlenmiştir. Teşebbüsler Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulur, (md. 3) Tüzel kişiliğe sahiptir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası: 1211 sayılı Kanunla 'Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası' unvanı altında anonim şirket olarak bir banka kurulmuştur.(m. 1) TOKİ: 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu’nun ek-1 maddesi uyarınca kurulmuştur.
Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu: 4389 sayılı Kanun ile kurulmuştur.
5- MAHALLİ İDARE TÜZEL KİŞİLERİ
Belediye (5393 s. Belediye Kanunu) Büyükşehir Belediyeleri (5216 s. Büyükşehir Belediyesi Kanunu)
Büyükşehir Belediyelerinin Su ve Kanalizasyon
İdareleri (İSKİ-2560 s.Kanun) İl Özel İdaresi (5302 s.İl Özel İdaresi Kanunu) Köy (442 s. Köy Kanunu) Mahalli İdare Birlikleri (5355 s.Mahalli İdare Birlikleri Kanunu)
-BELEDİYE, BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ
Belediye Başkanı, belediye idaresinin başı ve belediye tüzel kişiliğinin temsilcisidir.(5393 s. K. md.37) 2644 sayılı Tapu Kanununun belediye başkanı yetkilidir.
1.
maddesine göre gayrimenkullerin tescilinde gayrimenkul belediyeye ait ise Belediye başkanı, görev ve yetkilerinden bir kısmını uygun gördüğü takdirde, yöneticilik sıfatı bulunan belediye görevlilerine devredebilir. (md. 42) Belediye Başkanının belediyede görevli memuru dışında üçüncü bir kişiyi yetkili kılması, noterde vekaletname düzenlenmesi yoluyla olabileceğinden, bu gibi işlemlerde belediye başkanı tarafından verilmiş vekaletnamenin tapu müdürlüğünce istenmesi gerekir.
1513 sayılı “Uygulamada görülen noksanlıkların açıklanması” konulu genelgemizde de bu konuya değinilmiştir.
Büyükşehir Belediyelerinin Su ve Kanalizasyon
İdareleri: Genel Müdürlük düzeyinde örgütlenmiş olduğundan temsilcisi, Genel Müdürdür. (2560 s. Kanun Md.11) - İl Özel İdaresi: 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununda düzenlenmiştir. Vali, il özel idaresinin başı ve tüzel kişiliğinin temsilcisidir. (md. 29).
- Köy: 442 sayılı Köy Kanunu ile düzenlenmiştir. Muhtar köyün başıdır ve devlet memurudur (md. 10). 2644 sayılı Tapu Kanununun 1. maddesine göre gayrimenkullerin tescilinde gayrimenkul köye ait ise muhtar yetkilidir. - Mahalli İdare Birlikleri : Taşınmazlar hakkında tasarrufta bulunabilmek için birlik meclisinin kararı gerekir. Birliği temsile “Birlik Başkanı” yetkilidir.
6- KAMU KURUMU NİTELİĞİNDE MESLEK KURULUŞLARI
KAMU KURUMU NİTELİĞİNDEKİ MESLEK KURULUŞLARININ İLGİLİ MEVZUATLARI İNCELENDİĞİNDE GENEL OLARAK 1- Kurumların bünyelerinde mevcut Genel Kurul ya da Oda Meclisi gibi organlarından taşınmazlar üzerinde tasarruf edebilmek için icracı organlarına yetki verilmesi, 2- Yönetim Kurulu ya da benzeri organlarının temsilcileri görevlendirmesi yetkili temsil için aranan şarttır.
Kurumların doğal temsilcileri ise Kurumun en üst seçilmiş amiridir.
Ayrıca Barolar ve Barolar Birliği hakkında 1136 sayılı Avukatlık Kanunu Md. 95 ve Md. 111 uygulama alanı bulur.
Bu hükümlere göre baro yönetim kurulunun Baro malvarlığını idare hakkı kapsamında taşınmaz tasarrufunda bulunabilecekleri sonucuna ulaşılır.
YETKİ BELGESİ: (Tapu K.Md:2)
Tapu Kanununun 2.maddesi ““Hükmi şahısların tapu
işlerinde merkez veya şubelerinin bulundukları yerin en büyük mülkiye amirinden nizamnamelerine göre gayrimenkul tasarrufuna izinli olduklarına ve tescil işini yapacak mümessilin salahiyetine dair alınacak belgenin verilmesi mecburidir. Ticaret Şirketleri bu belgeyi ticaret
sicil memurundan alırlar.” hükmünü emreder.
Buna ilişkin olarak 1513 sayılı Genelgemizde “Kanunla Kurulmuş Tüzel Kişilerin Taşınmaz Mal Tasarrufları” başlığı altında “… 20 Ocak 1956 gün ve 1258 sayılı genelgede
de açıklandığı üzere, kanunla kurulmuş ve yetkilerini kuruluş kanunundan alan tüzel kişilerden, 2644 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince belge aranılması söz konusu değildir.”
2010/6 sayılı Genelgede ise “…Ancak, bazı kamu kurum
ve kuruluşlarının temsilcileri atama suretiyle, bazı kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcileri ise yapılan seçim sonucu Yüksek Seçim Kurulunca atandıkları ve temsil yetkileri de kanun ile belirlenmiş olduğu için ayrıca mülki amirden yetki belgesi aranmasına gerek yoktur. Tapu ve kadastro işlemlerinde; yapılan işlemin niteliğine göre, bazı işlemlerde karar alıcı organların konuya ilişkin aldıkları karar gerekebileceği gibi bazen de bu kararların onay makamlarınca onaylanması gerekebilir. Bu durumda alınan kararla beraber onay kararının da işlemlerde aranılması gerekir….”
Yetki Belgesi ile ilgili bazı duyurular
04.10.1993 tarihli ve 192/30-4207 Yetki Belgesi adlı duyuru -Emlak Konut A.Ş.
11.06.1997 tarihli ve 074/76-1924 Tescil İşlemleri adlı duyuru Türk Telekomünikasyon A.Ş 16.03.1974 tarihli ve 4-1-5-2/1236-1242 sayılı Türkiye Kızılay Derneği Şubelerinin Taşınmaz Mal Tasarrufu Ehliyeti konulu duyuru 29.07.1974 tarihli ve 4-1-5-2/4551-4556 sayılı TKD Şubelerinin Taşınmaz Mal Tasarrufu İşlemlerinde Temsil konulu duyuru 29.07.1976 tarihli ve 4-1-5-2/4551-4557 TKD Şubelerinin Taşınmaz Mal Tasarrufu konulu duyuru 22.12.1986 tarihli ve 4-1-5-2/7273-7274-3 TKD Şubelerinin Taşınmaz Mal Tasarrufu konulu duyuru 22.11.2000 tarihli ve 074/112-4735 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu adlı duyuru 08.09.2011 tarihli ve 287/7200 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüslerinde Yetki Belgesi adlı duyuru
SONUÇ
Kamu tüzel kişileri dayanaklarını kuruluş kanunlarından almaktadırlar. Bu durum sıkı ve değiştirilmesi zor kurallara tabi olmaları sonucunu doğurur.
Ülkemizde halen kurulu Kamu idarelerinin yapısal çeşitlilik göstermesi karar alma ve yetkilendirme noktalarında farklı usuller ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Medeni Kanunun 1007.maddesi ile 6083 Sayılı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 2. maddesinin (a) bendi Tapu İdarelerinin tapu sicillerinin düzenli bir şekilde tutulmasıyla görevli, tapu sicilinin tutulmasından doğan zararlardan da Devletin sorumlu olduğunu ifade etmiştir.
Aktarılan hükümler ışığında; farklı nitelikli kamu tüzel kişilerinin mevzuatlarından kaynaklanan “temsil sorunu” dolayısıyla Devletin zararına neden olunması tapu idarelerinde rastlanılabilecek durumlardandır.
ÖNERİ:
Temsil sorununun, tapu idarelerinin yoğun iş yükü altında çalışmakta olmaları da dikkate alındığında, kuruma göre değişen farklı mevzuat hükümlerine tabi olduğu, bunun işlemlerin yapılması sırasında sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesinin mümkün olmadığı görülmektedir. Tapu görevlisinin, yabancısı olduğu bir mevzuatı kısa zamanda inceleyerek karar vermesi mümkün olmayacaktır. Bu kapsamda işlemlerin hızlandırılmasına katkı vereceğini düşündüğümüz;
Kamu kurum ve kuruşlarının resmi yazı ile kendi içlerinden görevlendirdiği “taşınmaz tasarruf yetkilisini” dayandığı mevzuat hükümlerini de içerir şekilde, haricen ilgili gayrimenkulün bulunduğu tapu idaresine bildirmesi, bu yönde Tapu Kanununda değişiklik yapılması birçok sorunu bertaraf edecektir.
Tapu Kanunu Tasarısı:
Temsil MADDE 9- (1) Taşınmazların tescilinde, o taşınmaz Devlete ait ise illerde defterdar, ilçelerde ise mal müdürü, özel idareye ait ise vali, vakıflara ait ise vakıf müdürü, belediyeye ait ise belediye başkanı, köye ait ise muhtar ve özel kanunla kurulmuş diğer tüzel kişilere ait ise bunların kanuni temsilcileri yetkilidir. Bu temsilcilerin yetkilerini kullanma şeklini gösteren kanun hükümleri saklıdır.
(2) Kamu kurum ve kuruluşlarının müdürlüklerden istemde bulundukları işlemin yapılması için ibraz edilen belgelerin kurum ve kuruluşların mevzuatına ve yürürlükte bulunan diğer kanunlara uygunluğunun hukuki sorumluluğu istemde bulunan kuruma ve yetkilisine aittir.
Yetki belgesi MADDE 10- (1) Kamu kurum ve kuruluşları dışındaki tüzel kişilerin tapu işlemlerinde, merkez veya şubelerinin bulundukları yerin en büyük mülki idare âmirlerinden, temsile yetkili olduklarına ilişkin alınacak belgenin verilmesi zorunludur, ticaret şirketleri bu belgeyi ticaret sicil müdürlüğünden, vakıflar ise Vakıflar Genel Müdürlüğünden alırlar.